Soliq va soliqqa tortish (o'quv qollanma) : O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

TAKRORLASH  U C H U N   SAVOLLAR
1.  T o 'g 'ri  soliqlar nim a  va  unga  qanday  soliqlar  kiradi?
2.  Egri  soliqlarga  qanday  soliqlar  kiradi?
3.  Soliqlar orqali  iqtisodiyotni  qanday  boshqariladi?
4.  Soliq  imtiyozlari  nim a?
33

---

II  Q IS M  
UM UM DAVLAT  SOLIQLARI
V bob.  YURIDIK  SHAXS LARD AN  OLINADIGAN 
FOYDA  (DA RO M AD)  SO L IG ‘1
l - § .  Foyda  (daromad)  solig‘ining  mohiyati  va  obyekti
0 ‘zbckiston  iqtisodiyotini  boshqarishda  soliq  m exanizm i  asosiy  o 'rin - 
lardan  birini  egallaydi, 
chunki 
soliq 
m exanizm i  budjet  darom adlarini 
shakllantirishning  asosiy  m anbasi  hisoblanadi.  Budjet  darom adlarini  tashkil 
ctishda  foyda  solig'ining  roli  kattadir.  B ozor  iqtisodiyotiga  o ‘tishga  q adar 
(1991-yilgacha)  davlat  budjetini  darom adlarini  tashkil  ctishda  korxonalarni 
foydasidan  ajratm alar  katta  o lrin  tu ta r  edi.  Bunday  ajratm alar  m ajburiy 
hisoblanar  cdi  (bu  ajratm alar balans  foydasining  85  %  gacha  yetardi).  Turli 
shakldagi  m ulkchilikka  asoslangan  korxonalarni  paydo  b o ‘lish  natijasida 
korxonalar  im koniyati  oshishi,  b o zo r  infrastrukturasi  elem entlari  rivoj­
lanishi  bilan  m ajburiy  ajratm alarning  aw algi  tizimi  xo'jalik  yuritishga  m os 
kclm ay  qoldi,  ya’ni  davlat  budjeti  u chun  yetarli  m ablag'  to 'p la n m ad i. 
B undan  tashqari,  u  m ulkchilikni  m uqobil  shakllaridagi  korxonalar  butun 
b ir  toifasini  ham da  boshqa  tadbirkorlam i  qam rab  olm as  edi.  O 'zbekiston 
Respublikasining  bozor  iqtisodiyoti  m unosabatlariga  o 'tish   jarayonida 
foydadan  ajratm alar  o 'm ig a   foyda  solig'ining  joriy  eti-lishi  m aqsadga 
muvofiq  bo'lib  qoldi.
H isobot  davrida  m oliya-xo'jalik  faoliyati  natijalaridan  soliqqa  to rti­
ladigan  foydaga  (darom adga)  cga  b o 'lg an ,  m ulkchilik  shaklidan  q a t’i  nazar 
ushbu  soliq  turi  b o'yicha  im tiyozga  ega  b o 'lm a g an   yuridik  shaxslar  foyda 
(darom ad)  solig'i  to'lo v ch ilar  deb  hisoblanadi.
Yuridik  shaxslar  foyda  solig'i  b o 'yicha  byudjet  bilan  hisob-kitob- 
lam i  m ustaqil  olib  boradilar.
Foyda  solig'i  subycktlariga  (to'lovchilari)  O 'z b ek isto n .h u d u d id a  fao­
liyat  ko'rsatayotgan  davlat  korxonalari,  aksiyadorlik  jam iyatlari,  firm alar, 
q o 'sh m a  korxonalar  va  boshqalar  kiradi.  Bu  korxonalar  uchun  foyda 
solig'ini  to 'la sh   tartibi  O 'zbekiston  Respublikasining  Soliq  kodeksida  o 'z  
ifodasini  topgan.