Soliq nazariyasi” fanidan ma’ruzalar matni

4. Rivojlangan mamlakatlar soliq tizimining o’ziga xos jihatlari
Rivojlangan mamlakatlar soliq tizimini ko’p o’xshashlik jixatlari bor, lekin shunga karamasdan ular farq qiladi, ularni kuyidagi turlarga bo’lishimiz mumkin:

• 
  Amerikacha model (AKS).
  
• 
  Yaponiya modeli.
  
• 
  Yevropa modeli.
  
• 
  Nostandart modellar.
  

Quyidagilarni barcha modellarning umumiy belgilari sifatida ko’rsatish mumkin:

- rivojlangan qonunchilik bazasi, vujudga keladigan munozara, vazifalar va vaziyatlarni xal etishning xuquqiy va iqtisodiy vositalari, mexanizmlari va usullari;

- soliq idoralarining soliq to’lovchilari oldida ishonchga va yuksak obro’ga ega ekanligi, yuqori ish xaqi, axborot bazasining yukoriligi, jamoatchilik va ommaviy axborot vositalari bilan hamkorligi;

- vazirliklar va idoralar vazifalarining aniq chegaralab ko’yilganligi va ular ishida bir-birini takrorlashning yo’qligi;

- xukumatning vakili bo’lgan va uning nomidan ish olib boradigan soliq agentining (inspektorning) katta ahamiyatga va obro’ga egaligi;

-kadrlarni taxlil etish, o’rganish, oldindan belgilash, o’qitish, soliq to’lovchilar bilan alokalar bo’yicha institutlarning mavjudligi; ayniqsa axborot bilan almashinishi soxasida moliya organlari soliq idoralarning va bank tizimi bilan chambarchas bog’langanligi. Shu bilan birga bu modellarning har birida ularning tafovutlarini belgilab beradigan o’ziga xos belgilari mavjud, bo’lar quyidagilardan iborat: