Sohibqironning ilm-fanga homiyligi isbotini topgan haqiqatdir

BURHONUDDIN AL-MARG’INONIY
(1123-1197)
Buyuk faqih Ali ibn Abu Bakr ibn Abdul-Jalil al-Farg’oniy ar-Rishtoniy al-Marg’inoniy 1123 yil 23 senryabrda tyg’ilgan. U Qur­onni, hadis ilmlarini mukammal egallab, fiqh - islom xyqyqshy­nosligi borasida benihoya chuqur ilmga ega bo‘lganligi va bu sohada beqiyos durdonalar yaratganligi tufayli Burhonuddin val-l-milla va Burhonuddin al-Marg’inoniy nomlari bilan mashhurdir.
Burhonuddin al-Marg’inoniy dastlabki ta’limni Marg’ilonda olib, keyinchalik Movarounnaxrning o‘sha davrdagi diniy va ma’­rifiy markazi bo‘lgan Samarqandga ko‘chib borgan va umrining oxi­rigacha o‘sha yerda yashagan. Mavlono Burhonuddin al-Marg’inoniy yosh­lik chog’laridanoq Qyp’oni Karimni yod olib, hadislarni chuqur o‘rgangan.
U balog’at yoshiga yetganida mukammal ilmga ega bulganiga qaramay ustozlardan ta’lim olishni davom ettirdi. 1149 yili Burhonuddin al-Marg’inoniy haj safariga bordi. «Kitob ul-mashoyix» «SHayx­lar haqidagi kitob») asarida u o‘zi ta’lim olgan 40 dan ortiq shayh va allomani sanab o‘tgan. Bu ruyxatda Najmuddin Umar ibn Muxam­mad an-Nasafiy, Abu al-Asir al-Baydaviy, Abu Yequb as-Sayariy, Abu Ishoq an-Navqadiy, Ja’far al-Hinduvoniylarning nomlari bor.
Keyinchalik u fiqhga oid masalalar bilan qiziqib, o‘sha davr­ning ko‘zga ko‘ringan allomalaridan «Al-Muxit» («Ilmlar dengi­zi») asarining muallifi Umar ibn Maaza, «Al-Fatava va favoidaz-Zahira» («Fatvolar va zohir narsalarning foydalari») asari­ning muallifi Zohir ud-din ibn Umar al-Qodiy al-Buxoriy ib nal-Itobiy va boshqalarning nazariga tushgan.
Burhonuddin al-Marg’inoniy islom dinidagi sunniylarning to‘rtta asosiy mazhabi asoschilarining asarlarini o‘rganish bilan birga o‘zi ham fiqhga oid bir qator asarlar yaratgan. Bizgacha yetib kelgan asarlaridan «Bidoyat al-muntahiy» («Boshlovchilar uchun dastlabki ta’lim»), «Kifoyat al-muntahiy» («YAkunlovchilar uchun tugal ta’lim»), «Nashr ul-mazhab» («Mazhabning yoyilishi»), «Kitob ul ­mazid» («Ilmni ziyoda qiluvchi kitob»), «Manosik ul-haj» («Haj marosimlari»), «Majma ul-navozil» («Nozil bo‘lgan narsalar to‘pla­mi»), «Kitob ul-faroiz» («Farzlar kitobi») va boshqalar ma’lum.