Sobitjon Inog’omov tibbiyot qurilmalarida

O‘lchash 
- o‘lchash vositalari yordamida bajariladigan harakat bo‘lib, undan 
ko‘zlangan maqsad qabul qilingan o‘lchov birliklarida o‘lchanayotgan kattalikni 
raqamli qiymatini topishdan iborat. Olingan qiymat o‘lchanayotgan kattalikni
 
raqamli qiymati deb ataladi, raqamli qiymat foydalanilayotgan birlik belgisi bilan 
birgalikda, fizik kattalik deb ataladi. Fizik kattalikning o‘lchash ishlari o‘lchovlar, 
o‘lchash asboblarida, qayta hosil qiluvchilar, tizimlar, moslamalar yordamida 
o‘tkaziladi. Fizik kattakliklarni o‘lchash - o‘lchanadigan kattalikning o‘lchov 
birligi bilan taqqoslashni va foydalanish uchun qulay shaklga keltirilishini o‘zida 
mujassam etadi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘lchashlar
(masalan, darajalangan chizg‘ich bilan
o‘lchash) hamda izlanayotgan noma’lum qiymat va bevosita o‘lchanayotgan 
kattaliklar orasidagi bog‘liqliklarga asoslanadigan
bilvosita o‘lchashlarga 
ajratiladi.
Aniq o‘lchashlarni tavsiflari bo‘lib ularni xatoliklari sanaladi. Agar o‘lchashni 

---

22 
bajarish imkoni bo‘lmasa (kattalik fizik sifatida ajratilmagan bo‘lsa va ushbu 
kattalikni o‘lchash birligi aniqlanmagan bo‘lsa) bunday kattaliklarni, masalan,
zilzilalarning jadalliklarini Rixter shkalasi, minerallar qattiqligini Moos shkalasi 
kabi, shartli ravishdagi shkalalarda baholash amaliyotga kiritiladi. Asosiy 
o‘rganish predmeti 
o‘lchash jarayonlaridan 
iborat bo‘lgan fan metrologiya deb 
ataladi.
Metrologiya o‘zida, birinchidan umumiy qoidalarni, me’yor va talablarni, 
ikkinchidan, davlatni qat’iy belgilashiga va nazorat etishiga extiyoj bo‘lgan 
masalalarni mujassam etadi. Va bu erda gap quyidagilar to‘g‘risida boradi:
- fizik kattaliklar, ularni birliklari, shuningdek ularni o‘lchashlar haqida; 
- o‘lchash prinsiplari va usullari hamda o‘lchashning texnika vositalari haqida; 
- xatoliklarni istis’no etish maqsadidagi o‘lchash vositalari, usullari va 
o‘chash natijalariga ishlov berishdagi xatoliklar haqida;
-etalonlarda, namunalarda o‘lchashlarning bir xildaligini ta’minlash; 
- davlat metrologik xizmatlari; 
- tekshiruv sxemalarini uslubiyati; 
- o‘lchashni ishchi vositalari borasida. 
Bu bilan bog‘liq xolda metrologiyaning vazifasi bo‘lib: etalonlarni 
mukammallashtirish, aniq o‘lchashlarning yangi usullarini ishlab chiqish, 
o‘lchashlarda bir xillik va lozim bo‘lgan aniqlikni ta’minlash ishlari xizmat qiladi.
Zamonaviy metrologiya quyidagi yo‘nalishlarga bo‘linadi: