SIYOSAT, DIN VA MAFKURANING
0 ‘ZAR0 ALOQASI
1. Hozirgi jamiyatda siyosat va din
Hozirgi jamiyatda dinning о‘mi.
Diniy e’tiqod insoniyat ta-
rixining barcha bosqichlarida m a’naviy-madaniy hayotning mu
him bo‘lagi sifatida barcha mamlakatlar va jamiyatlarning ma’-
naviy-madaniy va hatto iqtisodiy taraqqiyotiga bevosita yoki
bilvosita o‘z ta ’sirini ko‘rsatib kelgan.
Shu bois insonning dinga
e’tiqod qilish yoki qilmaslik huquqini e’tirof etgan holda siyo
sat, din va mafkuraning o‘zaro aloqadorligini, hozirgi jamiyat
da dinning o‘mi va rolini, dinning siyosiylashuvi va siyosatning
diniylashuvidagi asosiy tendensiyalami, siyosiy mafkura mohiyati
va hozirgi zamonning asosiy mafkuraviy oqimlarini hamda
0 ‘zbekistonning milliy mafkurasida din va siyosatning o ‘zaro
munosabati masalalari tahlili o‘ta dolzarbdir.
Din o‘z tabiatiga ko‘ra o‘ta murakkab ijtimoiy hodisa bo‘lib,
u g‘ayritabiiy kuchlaming mavjudligiga nisbatan ishonchning
hosilasidir. «Din» atamasi arab tilidan tarjimada «ishonch»,
«ishonmoq» degan m a’nolami anglatadi.
Din insoniyatning dunyoni bilish shakli,
orzu-istaklari, his-
tuyg‘ulari, e’tiqodi va g‘ayritabiiy kuchlarga ishonchining ifo-
dasi sifatida qadimgi davrlarda vujudga kelgan. Diniy ongning
ibtidosida insoniyat tafakkurida yaxshilik va yomonlik,
ezgulik
va yovuzlik, adolat va adolatsizlik kabi axloqiy kategoriyalar-
ning ilk tarixiy elementlari shakllangan.
Ijtimoiy taraqqiyot
davomida din insonlaming yashash va fikrlash tarzi, qadimiy
madaniyat va ma’naviyat shakllaridan biriga aylangan.
Shu bilan
birga ijtimoiy ong shakllaridan biri sifatida din jamiyat siyosiy
tizimining faoliyatida muhim o ‘rinni ham egallagan.
Jahon dinlarining paydo bo‘lishi insoniyat tarixida ro‘y bergan
muhim voqelik bo‘lib, buddaviylik, xristianlik va islom ulaming
asosiylaridir.
Miloddan awalgi VI—V asrlarda Hindistonning shimolida
228
vujudga kelgan buddaviylik (qadimgi sanskrit tilida «Buddha»
— «osoyishtalikka va buyuk haqiqatga erishgan» degan ma’no-
lami bildiradi), asosan, Osiyoda keng tarqalgan bo‘lib,
uning
markazida boshqa jahon dinlarida bo‘lgani singari axloqiy nor-
malar yotadi. Siddixartxa Gautam a bu dinning payg‘ambari
hisoblanadi1. Bu dinning asosiy xususiyatlaridan bin tirik mav-
judotga nisbatan mehr-muhabbatli va rahm-shafqatli bo'lishdir.
Hozirgi paytda buddaviylik Hindixitoy mamlakatlari — Birina,
Kambodja, Tailandda davlat dinidir. Bu dinga mansub xalqaro
tashkilotlar ham mavjud bo‘lib, jumladan, «Buddaviylaming
umumiy birodarligi», «Osiyo buddaviylarining
tinchlik uchun
konferensiyasi» xalqaro siyosatda, tinchlik uchun kurashda faol
ishtirok etmoqda.
Xristianlik yana bir jahon dini bo‘lib, milodning I asrida
Qadimgi Rim imperiyasining sharqiy qismi — Falastinda Iisus
Xristos (Iso Masih)ning da’vati ostida vujudga kelib,
keyincha-
lik Yevropa, Janubiy va Shimoliy Amerika, Afrikaning ayrim
mamlakatlarida keng tarqalgan. Katolik,
pravoslav va protes-
tan t yo‘nalishlariga b o ‘linib ketgan xristian dini ko‘pgina
mamlakatlaming siyosiy hayotiga faol ta ’sir ko‘rsatmoqda. Ma-
salan, XX asming ikkinchi yarmida Italiya xristian demokratik
Download
Do'stlaringiz bilan baham: