Siyosatshunoslik

1 Каримов И.А. Узбек хшщи \еч кдчон, хеч кимга к,арам булмайди. Т. 13. —
Т., 2005. - В. 339-340.
214

---

Ikkinchisi
esa, umuminsoniy taraqqiyotning qonuniyatlari 
va qadriyatlari tamoyillarini o‘zlashtirib, milliy taraqqiyot mo- 
deliga tatbiq etishdan iborat bo‘ldi. Islohot yo‘lidagi dastlabki 
qadamlar, eng aw alo, inson omilini barcha o ‘zgarishlarning 
markaziga qo‘yib, insonning erk, yashash, qadr-qimmatini tik- 
lashdan boshlandi. Bu boradagi birinchi qadam 1992-yil 8- 
dekabrda Respublika Konstitutsiyasining qabul qilingani bo'ldi. 
1997—1998-yillarda sud-huquq islohotlarining ikkinchi bosqi- 
chi amalga oshirilib, xo‘jalik, fuqarolik-protsessual kodekslari 
qaytadan ko‘rib chiqildi va yangi qonunlar qabul qilindi. 2001- 
yildan bu islohotlaming uchinchi bosqichi boshlanib, «Sudlar 
to ‘g‘risida»gi, «Prokuratura to ‘g‘risida»gi qonunlar qabul qilin­
di. Shuningdek, umuminsoniy huquq tamoyillarining gumanis- 
tik xususiyati milliy huquq tizimiga joriy etilmoqda. Shu o‘rinda 
2008-yilning 1-yanvaridan kuchga kirgan « 0 ‘zbekistonda o‘lim 
jazosini bekor qilish to ‘g‘risida»gi Farmonni alohida qayd etish 
lozim. Chunki, mamlakatda amalga oshirilayotgan jamiyat va 
davlat hayotini demokratik jihatdan yangilash, mamlakatni 
modernizatsiya qilish borasidagi islohotlaming mohiyati va 
mazmuni, sud-huquq tizimini liberallashtirish bo ‘yicha olib 
borilayotgan ishlaming natijalari jazo turi sifatida o ‘lim jazosi 
bekor qilinishini hamda uni umrbod yoki uzoq muddatga ozod- 
likdan mahrum etish jazosi bilan almashtirilishi zarurligini kun 
tartibiga qo‘ydi.
Olib borilayotgan islohotlar jarayonida ichki ishlar idoralari 
tizimining, bu tizimda xizmat qilayotgan xodimlaming ham 
o‘ziga xos o ‘m i bor. Mamlakatimiz porloq kelajagini yaratish 
yo‘lida fidokorona mehnat qilayotgan zahmatkash xalqimizning 
tinch, osoyishta va xotiijam turmush tarzini ta ’minlash, fuqa- 
rolaming haq-huquqlarini turli tajovuzlardan himoya qilish, 
jinoyatchilarga nisbatan ayovsiz kurashni yanada kuchaytirish 
orqali davlat ham da jamiyat hayotidagi demokratik jarayonlami 
chuqurlashtirishga yordam berish inson huquqlari va erkinlik- 
larining himoyachilari bo‘lmish ichki ishlar idoralari har bir 
xodimining asosiy vazifasidir. Zero «bu sohada xizmat qiladi- 
gan odamlar o ‘zining professional va fuqarolik burchini, o‘z 
vazifasini qanchalik halol va sidqidildan ijro etishi, hech mubo-
215

---

lag‘asiz, butun hokimiyatning obro‘si va kishilarimizning ado- 
latga ishonchi qay darajada bo‘lishini belgilaydi»1.
Yurtimizda fuqarolarning kayfiyati va siyosiy islohotlami qabul 
qilish ko‘nikmalari asosida huquq tizimi yildan yilga takomilla- 
shib, ijobiy o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, qonun 
chiqaruvchi hokimiyat — Oliy Majlisning saylovlar jarayonida 
bikameralizm (ikki palatali tizim) tamoyili asosida shaldlantirilishi, 
sud hokimiyatining liberallashuvi, fuqarolarning davlatdan bego- 
nalashuv kayfiyatini oldini olish maqsadida milliy o‘z-o‘zini bosh- 
qaruv tizimi boMmish mahalla bilan huquq-tartibot organlari 
ham korligining kengaytirilishi huquq tizim ining tobora 
demokratlashib borayotganligidan dalolat bermoqda.
Masalan, agar chet el parlamentlariga nazar tashlasak, 2000- 
yilda Yevropaning 29 mamlakatida ikki palatali parlament fao- 
liyat ko‘rsatganiga amin bo‘lamiz. O‘zbekistonda ikki palatali 
parlamentdan ko‘zlangan asosiy maqsad qonunchilik sohasida 
mukammallikka va professionalizmga erishish, adolat, oshko- 
ralikni hamda hurfikrlilikni yanada rivojlantirishdir. Ikki palatali 
parlamentning ustunligi shundaki, qonun har tomonlama ko‘rib 
chiqilishi uchun turli manfaatlar va qarashlar hisobga olinadi va 
eng ilg‘or, to‘g‘ri fikrga to‘xtaladi. Ikkinchi ustunligi, bunday 
tizimda jamoatchilik manfaatlari birmuncha keng va rang-ba- 
rang bo‘ladi. Uchinchisi esa, professionalizm asosida yaratiladi. 
To‘rtinchi ustunligi, bu jarayonda parlament va ijroiya hokimiyat 
vazifalari aralashib ketishining oldi olinadi2.
Shu tariqa «parlament jamiyat hayotini oynadek yaqqol aks 
ettiradigan ko‘zgu»ga3 aylanadi. Binobarin, jamiyatda qanday 
intilish, fikr va qarashlar mavjud bo‘lsa, ular parlamentdagi