Siyosatshunoslik

1 
Макиавелли H.
Государь. — М., 1990. — С. 28.
174

---

deb yozadi Nitsshe, — uning oliy vakillarida mujassam bo‘la- 
di... Insoniyat buyuk odamlarni yaratish uchun tinimsiz mehnat 
qilishi zarur — uning vazifasi faqat shunda va boshqa hech nar- 
sada emas»1.
Uning fikricha, o ‘ta qudratli bunday buyuk odam yaxshilik 
va yomonlikning narigi tomonida turadi. U axloq m e’yorlari 
bilan cheklanmagan bo‘lib, oddiy odamlarga nisbatan shafqatsiz, 
o'ziga teng, o ‘ta qudratli yetakchi insonlar bilan esa iltifotli va 
muloyim bo‘lishi mumkin. Agar odam maymundan qanday 
ustunlikka ega b o ‘Isa Nitsshe nazariyasidagi yetakchi ham 
odamlar ustidan shunday ustunlikka ko‘tarilgan shaxsdir. U 
yuksak hayotiy quw atga egaligi va hokimiyatga bo‘lgan irodasi 
bilan boshqa kishilardan ajralib turadi. Shu o'rinda ta ’kidlash 
joizki, keyinchalik o ‘z irqiy iddaolarini «asoslash» uchun fashizm 
nazariyotchilari Nitsshe ta’limotidan o‘z yovuz maqsadlari yolida 
foydalanishga uringanlar.
Yetakchilar to ‘g‘risidagi zamonaviy nazariyalarga Gabriyel 
Tard (1843—1904) ijodi sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatgan. U 
ijtimoiylashuv to ‘g‘risidagi nazariya asoschilaridan biri bo‘lib, 
hayotning asosiy qonunlaridan biri — yetakchilarga ular izdosh- 
larining taqlid qilishidir, degan g‘oyani asoslashga harakat qila­
di. Jamiyat taraqqiyotining asosiy manbalaridan biri Tardning 
fikricha, tashabbuskor va noyob shaxslar tomonidan qilingan 
yangiliklar, kashfiyotlardir.
Yetakchilikning ta’riflari. 
Zamonaviy siyosatshunoslikda 
yetakchilikning bir necha ta ’riflari mavjud:
1. Yetakchi — yo‘l ko‘rsatuvchi ma’nosini anglatadi. Yetakchi 
boshqalarga ta’sir eta olish, muayyan maqsadlarga erishish uchun 
ularning birgalikdagi faoliyatlarini tashkil eta olish qobiliyatiga 
ega bo‘ladi. Yetakchi va uning izdoshlari o'rtasidagi munosa- 
batlarda tengsizlik mavjud bo‘lib, u yetakchidan guruh a ’zolariga 
qarab doimo bir tomonlama yo‘nalgan bo‘ladi.
2. Yetakchilik — bu boshqaruvchanlik maqomi, qarorlar qabul 
qilish bilan bog‘liq bo ‘lgan ijtimoiy pozitsiyadir.