Siyob abu ali ibn sino nomidagi jamoat salomatligi texnikumi

SIYDIK A'ZOLARINING RIVOJLANISHI
Buyrak rivojlanishida uch davrni ko'rish mumkin.
1. Boshlang'ich (bosh) buyrak—pronefroz embrion rivojlanishining uchinchi haftalarida mezodermadan paydo bo'lgan 5—7 kalta naychalardan tuzilgan. Bu naychalar qorin bo'shlig'ining orqa devorida joylashgan bo'lib, ularning tashqi uchlari qo'shilib, bitta umumiy yo'l hosil qiladi.Naychalarning biroz kengaygan medial uchlari qarshisiga arteriya mayda tar-moqlari keladi.Odamda pronefroz ishlamasdan to'rtinchi hafta-da yo'qoladi.
2. Birlamchi buyrak — mezanefroz yoki Volf tanasi nay-chalari bosh buyrak naychalaridan pastroqda mezodermadan embrion rivojlanishining to'rtinchi haftalarida paydo bo'ladi. Naychalar uchi bosh buyrakning umumiy yo'liga qo'shiladi, so'ngra bu yo'l birlamchi buyrak yo'li Volf kanaliga aylanib qoladi. Naychalarning ikkinchi (medial) uchlari borib-borib xaltacha shakliga aylanadi. Bu xaltacha ichiga arteriya kapill- yarlaridan hosil bo'lgan chigal koptokcha joylashadi. Xaltacha bilan arteriya chigali buyrak tanasini paydo qiladi. Embrion o'sish davrida Volf kanalining yuqori qismidan paydo bo'lgan buyrak tanachalari shimilib yo'qoladi, ular o'rniga pastroq-dan yangi tanachalar paydo bo'ladi. Birlamchi buyrak em-brionning ikki oylik davrigacha vazifasini bajarib, uchinchi davrdagi rivojlanayotgan doimiy buyrakka o'rin beradi.
3. Doimiy buyrak — metanefroz ikki qism ikki joydan rivojlanadi. Jumladan, buyrak va uning siydik chiqarish qismi nefrotomlar (mezoderma) dan alohida rivojlanadi. Keyinchalik buyrak tanasi naychalar orqali siydik yig'uvchi naychalarga qo'shiladi va buyrak piramidasi hosil bo'ladi.
Bu vaqtda Volf nayining pastki qismidan siydik yo'li pay-do bo'ladi. Siydik yo'li yuqoriga qarab o'sib, uning uchidan buyrak jomi buyrakning katta va kichik kosachalari rivojlana-di. Keyinchalik ulardan siydik yig'uvchi maytia yo'llari paydo bo'lib, buyrakning siydik ajratuvchi qismi (nefron) bilan qo'shiladi va birbutun sistemani, ya'ni siydik ajratish va chiqarish yo'lini hosil qiladi.
Qovuq birlamchi ichak nayining pastki kengaygan joyi (kloaka) dan rivojlanadi.Embrion rivojlanishida kloaka ketma-ket joylashgan ikki qismga ajraladi. Orqadagi qismidan to'g'ri ichak rivojlanadi. Kloaka oldingi bo'lagining ustki qismidan qovuq, pastki qismidan esa siydik va tanosil bo'shlig'i rivojlanadi. Bo'lg'usi qovuq (siydik xaltasi) embrionda naycha shaklida bo'lib, kindik orqali ona organizmiga siydikni o'tkazib turadi. Bola tug'ilib kindi-gi kesilganidan so'ng, siydik yo'lining tepa qismi burishib, boylamga o'tadi. Pastki qismidan esa qovuq hosil qiladi. Bu vaqtda siydik- tanosil bo'shlig'idan siydik chiqarish yo'li rivojlanadi.