Sirtqi fakultet “iqtisodiyot, boshqaruv, soliqlar va sug’urta” kafedrasi ishlab chiqarish amaliyoti bo‘yicha hisoboti

4. Pul muomalasini tashkil etish.
Markaziy bank o‘zining asosiy maqsadini to‘la qonli bajarish, ya’ni pul muomalasini barqaror saqlab turishga hamda milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash uchun pul muomalasi holatini muttasil o‘rganadi va tahlil qiladi hamda uni mustahkamlash uchun amaliy choralar ko‘radi. Asosiy naqd pul oqimlari tijorat banklari kassalari orqali o‘tganligi sababli, Respublikada faoliyat yuritayotgan tijorat banklarining naqd pul muomalasi bilan bog‘liq faoliyatini tartibga soladi va nazorat qiladi. Markaziy bank tomonidan naqd pul muomalasini tartibga solish maqsadida tijorat banklari va ularning mijozlari uchun majburiy bo‘lgan quyidagi talablar o‘rnatilgan: • kassa operatsiyalarini amalga oshirish tartibi ; • tijorat banklari kassalariga naqd pullarni topshirish va olish tartibi; • tijorat banklari aylanma kassalariga limit o‘rnatish tartibi; • tijorat banklari aylanma kassalari mustahkamlash uchun zaxira pullarini tashkil qilish tartibi; • tijorat banklari kassa aylanmalarini hom cho‘t qilish tartibi; • xo‘jalik sub’ektlari naqd pul tushumlarini inkassatsiya xizmati tomonidan tijorat banklari kassalariga topshirish tartibi; • banknotlar va monetalarni to‘lovga yaroqlilik qobiliyatini aniqlash tartibi; • xo‘jalik sub’ektlari kassalari qoldig‘iga limit o‘rnatish tartibi; • naqd pul bilan hisob – kitob qilish tartibi; • kassa operatsiyalarining buxgalteriya hisobi; • chakana savdo korxonalariga naqd pulsiz hisob – kitob qilish tartibi. Markaziy bank va uning hududiy Bosh boshqarmalari (HBB) zimmasiga Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida pul muomalasini tashkil etish, tijorat banklari naqd pul bilan bog‘liq faoliyatini muvofiqlashtiradi va monitoring yuritadi. Bank muassasalariga kelib tushgan pul birliklari va tangalarning qayta sanalishi, to‘lovga yaroqli, eskirgan hamda yaroqsiz, ya’ni to‘lov qobiliyatini yo‘qotgan pul birliklarini toifalarga ajratilgan holda saralash, taxlash, tegishli ravishda o‘rab bog‘lash va qayta muomalaga chiqarilishi kabi ishlarning sifatini yanada oshirish yuzasidan Markaziy bankning barcha muassasalari va tijorat bank bo‘limlariga doimiy ravishda tegishli ko‘rsatmalar berib boriladi. Pul birliklarining «yaroqli», «eskirgan» va «to‘lovga yaroqsiz» toifalar bo‘yicha mezonlarini ishlab chiqadi.