Sirtqi bo’lim mustaqil ish mavzu: Markaziy bank, uning funktsiyalari

Markaziy bank xukumatning moliyaviy maslaxatchisi. Markaziy bank davlat banki sifatida faoliyat olib boradi va xukukmatning moliyaviy maslaxatchisi xisoblanadi. Bu funktsiyani bajara turib Markaziy bank davlat tashkilotlariga xisob xizmatlarini ko’rsatadi va davlat byudjetining kassaviy ijrosini amalga oshiradi. U davlatning xazina to’lovlarini amalga oshiradi va davlatga kreditlar beradi. Davlat xazinasidagi bo’sh pul mablag’lari Markaziy bankda depozit shaklida saklanadi. Markaziy bank davlatning qisqa va uzoq muddatli qarzlari bo’yicha kassa xizmatini ko’rsatadi.
Markaziy bank to’lov, xisob-kitob munosabatlarini tashkil qilish funktsiyasini bajara burib, moliya tizimining barqarorligini ta’minlash, to’lov tizimining samarali bo’lishini ta’minlash, pul-kredit siyosatini o’tkazish kabi masalalarni xal kilishni o’z oldiga quyadi. Moliyaviy tizimning samaradorligi avvalom bor to’lov tizimining quyi darajada tashkil qilinganligiga bog’liq bo’ladi. Shchalq xo’jaligida to’lov mexanizmining yaxshi yo’lga qo’yilishi, banklararo xisob-kitoblarning to’g’ri olib kelishga asos bo’lib xizmat qiladi. To’lov tizimida naqd pulsiz xisob-kitoblar shakllarini rivojlantirish, elektron to’lovlar tizimini joriy qilish va rivojlantirish kabi vazifalar amalga oshiriladi.
Markaziy bank valyuta kursini boshqarish funktsiyasini bajaradi. Markaziy bankning bu funktsiyasi bozor iqtisodiyoti tizimini tartibga solishda asosiy o’rinlardan birini egallaydi. Markaziy bankning asosiy valyuta siyosatiga quyidagilarni kiritish mumkin:
1.Valyuta interventsiyasi
2.Deviz siyosati
3.Svop operatsiyasi
4.Devalvatsiya
5.Revalvatsiya
6.Valyutaviy cheklashlar siyosati va boshqalar.
Valyuta interventsiyasi nima.  Valyuta interventsiyasi deb Markaziy bankning milliy valyuta kursiga ta’sir qilish maqsadida chet el valyutasini sotish va sotib olish bo’yicha o’tkazadigan operatsiyalari bilan valyuta bozori faoliyatiga arlashuviga aytiladi. Milliy valyuta kursini oshirish, maqsadida markaziy bank chet el valyutasini sotadi va aksincha, milliy valyuta kursini tushirmoqchi bo’lganida, u chet el valyutasini sotib oladi. Markaziy bank tomonidan birinchi valyuta interventsiyasi XIX asrdan qo’llanila boshlagan. XX asrning 30 yillaridan boshlab bu operatsiyalar rivojlangan mamlakatlarda milliy valyuta kursini tushirish va shu asosda eksportni rag’batlantirish maqsadida qo’llanila boshlagan. Bretonvud valyuta tizimi doirasida valyuta interventsiyasi o’zgarmas valyuat kursi va paritetini ta’minlash vositasi sifatida qo’llanilgan bo’lsa, o’zgaruvchan valyuta kursi mavjud bo’lgan mamlakatlarda milliy valyuta kursidagi katta o’zgarishlarning oldini olish maqsadida qo’llaniladi.
Markaziy bank valyuta kursining barqarorligini ta’minlash uchun ma’lum xalqaro to’lov vositalari (oltin valyuta zaxiralari, SDR, XVFning rezerv pozitsiyasi) rezervlariga yoki chet el zayomlariga ega bo’lishlari kerak. Valyuta rezervlari bu davlatning markaziy bankdagi valyuta zaxiralari xisoblanadi.