Синтаксис

гапдан;

иборадан;

қўшма сўздан;

тенг боғланишли сўз қўшилмасидан;

кўмакчи феълли сўз қњшилмасидан;

ёрдамчи сўз билан келган мустақил сўздан;

ёнма-ён келган, бир-бирини изоҳламайдиган 2 мустақил сўздан.

I. Гап нисбий тугал фикрни билдиради, яъни предикатив функцияни бажаради. Сўз бирикмаси аташ хусусиятига эга, яъни номинатив функцияни бажаради. Масалан: оқ девор, қизил гул, генерал Раҳимов, темир эшик (сўз бирикмаси); девор оқ, гул қизил, Раҳимов – генерал, эшик – темир (гап).

II. Иборалар сўз бирикмасига шаклан ўхшаши мумкин, лекин улар, биринчидан, турғун бирикма ҳисобланади. Улардаги сўз ва қўшимчаларни синонимлари билан алмаштириш мумкин эмас. Сўз бирикмаси эса эркин бирикма ҳисобланади. Иккинчидан, ибора одатда 1 та мустақил тушунчани билдиради, сўз бирикмасида эса камида иккита мустақил тушунча бўлади. Масалан: ҳолдан тоймоқ – чарчамоқ; оёғини қўлига олиб – тез; тепа сочи тикка бўлмоқ – ғазабланмоқ; тарвузи қўлтиғидан тушмоқ – умидсизланмоқ.

III. Қўшма сўз 1 та тушунчани ифодалайди. Масалан: гултожихўроз – 1 та ўсимлик; Ўрта Осиё – 1 та регион, АҚШ – 1 та мамлакат; гўзал Франция – сўз бирикмаси, 2 та тушунча.

IV. Тенг боғланишли сўз қўшилмасидаги сўзлар тобе боғланмаганлиги билан сўз бирикмасидан фарқ қилади. Масалан: гњзаллик ва яхшилик; Карим, салим ва Ҳалим.

V. Кўмакчи феълли сўз қўшилмасида 1 та мустақил тушунча мавжуд. Масалан: ёзиб тур, исиб кетди, тњхтаб қолди.

VI. Ёрдамчи сњз билан келган мустақил сўзда 1 та мустақил тушунча мавжуд, шунинг учун у сўз бирикмаси бўла олмайди. Масалан: соҳил бўйлаб, қобилиятига яраша, сен учун, биз каби, атиги 3 та, фақат сен, қалам билан, шунинг учун барвакт, чунки келмади.

VII. Ёнма-ён келган 2 мустақил сўз бир-бирини изоҳламаслиги, ўзаро тобе боғланмаган бўлиши мумкин. Уларни сўз бирикмаси деб ҳисоблай олмаймиз, чунки сўз бирикмасида сўзлар тобе боғланади ва бир-бирини изоҳлайди. Масалан: бугун мактабда, мен китобни, сен кеча – булар сўз бирикмаси эмас, балки шунчаки ёнма-ён келган икки мустақил сўз.