Sinfdan tashqari ishlar

TABIATSHUNOSLIK BO’YICHA DARSDAN VA

SINFDAN TASHQARI ISHLAR


Mavzuning rejasi:

1. Dars va sinfdan tashqari ishlarning ta‘lim jarayonidagi o’rni va roli.

2. Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni.

3. Yakka tartibda olib boriladigan sinfdan tashqari mashg’ulotlari.

4. Guruh holida olib boriladigan sinfdan tashqari mashg’ulotlar.

5. Ommaviy holda o’tkaziladigan tadbirlar.

6. Tabiatshunoslikka oid adabiyotlar o’qish va uning mohiyati.


Darsdan va sinfdan tashqari ishlarning roli

Tabiatshunoslik bo’yicha sinfdan tashqari ishlar bolalarda dars jarayonida olingan bilimlarni kengaytirish, chuqurlashtirish, oydinlashtirish, tabiat va o’quv predmetiga yanada kuchliroq qiziqish uyg’otish o’quvchilarning mustaqilligini tarbiyalash va nihoyat kelajakda mazkur sohaning yetuk namoyondalari bo’lib yetishishiga tamoman yo’naltiradigan imkoniyat kuchiga egadir. Bu mashg’ulotlarni mazmuni va mohiyati bolalarda moddiy dunyoqarashini, mustaqil kuzatish ko’nikmasini hosil qiladi, mehnat va tabiatiga muhabbat to’yg’ullarini tarbiyalaydi.

Bolalar kuzatishlar, tajribalar olib borganda k/x ga oid amaliy ishlar bajarganda tabiatni boshqarish va uni o’zgartirish mumkinligi to’g’risidagi ta‘limotni tushunib olishlariga yordam beradi. Shu jarayonda mehnat qilishga ko’nikma beradilar vatanparvarlik hislari rivojlantiriladi. O’quvchilarning o’quv jarayonida o’simlik va hayvonlarga bo’lgan qiziqishlari sinfdan tashqari ishlar davomidi izchil rivojlantiriladi: shu maqsadda o’quvchilar yosh tabiatshunoslik to’garagiga jalb qilinadi va ularga chuqur bilim beriladi.

Darsdan tashqari ishlar bevosita tabiatda o’quv tajriba uchastkasida tirik tabiat burchagida, geografik maydonchada o’lkashunoslik burchagida bajariladi.

Tabiatni kuzatish tabiiy ob‘ektlar ustida tarjibalar qo’yish dasturidagi zaruriy bilimlarni egallash bo’yicha sinfdan tashqari ishlar uyushtiriladi. O’quvchilar darsda olgan topshiriqlarini bajarish ustida ishlaydilar: bu ishlar o’qituvchi tomonidan nazorat qilinadi va tekshiriladi, natijalaridan darsda foydalaniladi.

Sinfdan tashqari ishlar o’quv jarayonida katta ahamiyatga ega. U o’quvchilarning darsda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, oydinlashtiradi, amaliy xarakterdagi o’quv va ko’nikmalar hosil qiladi, o’quv materialiga qiziqish uyg’otadi, yosh bolalarda mustaqil fikrlash qobiliyati rivojlanadi.

Tabiatdagi darsdan tashqari ishlar. Odamning tabiatdagi mehnat faoliyati va yozgi ishlari bajarilishiga oid “kuzatishlar kundaligi” kiradi.

“Kuzatishlar kundaligi” 1-sinfdan boshlanib, 2,3,4-sinflarda davom ettiriladi. 1-sinf o’quvchilari kuz paytida topshiriq olib, ular holatini, o’tlarni, kapalak, chumoli, qurbaqa, qushlar kabi hayvonlarni, kuzda odamlar mehnatini, ob-havoni soviy boshlashini kuzatib kundalikda qayd qilib boradilar, unda sharoitli belgilar qo’yadilar. O’simliklardan gerbariylar tayorlaydilar, daraxt navdalaridan namunalar yig’adilar, turli xil meva va sabzavotlarni yig’ib olish yo’llarini kuzatadilar.

Bu ishlarning barchasi bolalarni tabiatni o’rganishga bo’lgan amaliy faoliyatlari hisoblanadi. Shu jarayonida ularda tabiatni bilishga qiziqish hamda unga ehtiyotkorona munosabatda bo’lish xislari tarbiyalanadi.

Tirik tabiat burchagida mavjud o’simlik va hayvonlar ustida kuzatishlar olib boradilar, hamda ularni parvarishlash ishlarini amalga oshiradilar. Bu paytda ham o’quvchilarga topshiriqlar beriladi, uning bajarilishiga o’qituvchi bevosita rahbarlik qiladi.

Geografik maydonchada olib boriladigan ishlar. 3-4-sinf o’quvchilari bu maydonchada tomon yordamida soya uzunligini o’lchaydilar, havo temperaturasini, shamolining kuchini aniqlaydilar, qor qoplami balandligini o’lchaydilar, shamol yunalishini kompos yordamida aniqlaydilar.

Uyga vazifa mustaqil bajariladigan ish bo’lib, bu ham dars bilan bog’langan. Ular topshiriq - kuzatish, topshiriq - amaliy ishlar tarzida amalga oshiriladi, uning bajarilishini o’qituvchi kuzatadi, hisobga oladi va baholaydi.

Sinfdan tashqari ishlarning mazmuni. Tabiatshuonslikka oid sinfdan tashqari ishlarning mazmuni tabiat ob‘ektlarini o’rganish va muhofaza qilish, o’simliklarni o’stirish, hayvonlarni parvarish qilish bilan bog’liq bo’ladi. Mazkur mashg’ulotlarga bolalar e‘tibori tabiat, maktab, tirik tabiat burchagi va o’quv tajriba uchaskasidagi kuzatishlarga qaratiladi. Maktabni ko’kalamzorlashtirish, qushlarni muhofaza qilish, k/x zararkunandalariga qarshi kurash bo’yicha foydali mehnatni tashkil qilish, amaliy ishlar tavsiya etiladigan kitoblar o’qish kabi ishlar orqali oshiriladi.

Sinfdan tashqari mashg’ulotlarning shakli, mazmun, o’tkazish metodlari turli xil bo’lishi kerak.

Vaqti-vaqti bilan darslarda yoki to’garak mashg’ulotlarda hisob berib turiladi, undan barcha o’quvchilar bahramand bo’ladilar. Bu ishlar orqali bolalarning tabiatga qiziqishi kuchaytiriladi, bilimlari to’ldiriladi, mas‘uliyat hissini tarbiyalaydi.