Sinf: VII 1 dars Sana: Fan: Geometriya. Mavzu: Geometriyaning vujudga kelish tarixi. Geometrik shakllar va jismlar. Eng sodda geometrik shakllar. Nuqta, to`g`­ri chiziq va tekislik. Darsning maqsadi

3.Yangi mavzuni bayon qilish.

Nuqta, to‘g‘ri chiziq, kesma, burchak, uchburchak, to‘g‘ri to‘rtburchak, kvadrat, aylana, kub, to‘g‘ri burchakli parallelopiped, piramida, shar kabi geometrik shakllar bilan siz quyi sinflarda tanishgansiz.

Planimetriya — geometriyaning bo‘limi bo`lib, u tekislikdagi geometrik shakllarning xossalarini o‘rganadi.

Biz nuqta, kesma, burchak, uchburchak kabi yassi shakllarni daftar varag‘iga chiza olamiz. Kub, piramida va shar kabi fazoviy geometrik shakllarni esa chiza olmaymiz. Ularning ko‘rinishini faqat daftarda tasvirlay olamiz, xolos. Planimetriya geometriyaning boshlang‘ich bo‘limi bo`lib, u tekislikdagi xossalargeometrik shakllarning ini o‘rganadi. Fazoviy shakllarning xossalarini esa geometriyaning stereometriya bo‘limi o‘rganadi. Biz geometriyani o‘rganishni planimetriyadan boshlaymiz.

Nuqta, to‘g‘ri chiziq va tekislik geometriyaning tayanch tushunchalaridir. Nuqta va to‘g’ri chiziq planimetriyada asosiy geometlik shakllar hisoblanadi. Qalam uchini qog’ozga yoki bo‘rni doskaga tekizganda qolgan iz, osmondagi yulduzlarni olib qaraydigan bo‘lsak, ular ko‘zimizga shu qadar kichik bo`lib ko‘rinadiki, ularning o‘lchamlarini hisobga olmasa ham bo‘ladi. Nuqta — ana shunday hech bir o‘lchamga ega bo‘lmagan shakllarning geometrik timsolidir.

Cho‘lda tekis yotqizilgan temir yo‘l relslari, simyog’ochga tortilgan elektr simlari, osmonga qarab yo‘naltirilgan lazer nuri, tarang tortilgan dor simi kabi jismlarning geometrik timsoli — to‘g’ri chiziq bo‘ladi.

Pol, stolning ustki qismi, devor, shift, daftar varag’i, sokin ko‘ldagi suv sirti (3-rasm), paxta dalasi kabi jismlarning geometrik timsoli — tekislik bo‘ladi. Nuqtalar A, B, C, D, ... katta lotin harflari, to‘g’ri chiziqlar a, b, c, d, ... kichik lotin harflari bilan belgilanadi, “A nuqta”, “a to‘g’ri chiziq” —tarzda yoziladi va o‘qiladi

Tekislikda qanday to‘g‘ri chiziq olinmasin, bu to‘g‘ri chiziqqa tegishli bo‘lgan nuqtalar ham, tegishli bo‘lmagan nuqtalar ham mavjud.

Har qanday ikki nuqtadan faqat bitta to‘g‘ri chiziq o‘tkazish mumkin

Har qanday to‘g‘ri chiziq tekislikni ikki bo‘lakka: ikkita yarim tekislikka ajratadi.