Sinf: VII 1 dars Sana: Fan: Geometriya. Mavzu: Geometriyaning vujudga kelish tarixi. Geometrik shakllar va jismlar. Eng sodda geometrik shakllar. Nuqta, to`g`­ri chiziq va tekislik. Darsning maqsadi

3.Yangi mavzuni bayon qilish.

Geometriyaga oid dastlabki tushunchalar bundan 4-5 ming yil muqaddam qadimgi Misrda paydo bo‘lgan. O‘sha kezlarda Nil daryosining suvi har yili toshib, ekin maydonlarini yuvib turgan. Shuning uchun, ekinzorlarni qayta taqsimlash va soliq miqdorlarini aniqlash maqsadida bu maydonlarda belgilash va o‘lchash ishlarini bajarishga to‘g‘ri kelgan. Qadimgi yunon olimlari yer o‘lchash usullarini misrliklardan o‘rganib, uni geometriya deb ataganlar. “Geometriya” yunoncha so‘z bo`lib, “geo” — yer, “metrio” — o‘lchash degan ma’noni anglatadi.

Qadimgi Misrda geometriya bahaybat piramidalar, qasrlar va turar joylarnu qurishda ham zarur bo‘lgan. Yunonlar geometriyadan qurilishdan tashqari, dengizda suzishda ham foydalanganlar.

Bu va shunga o‘xshash ehtiyojlar insonni turli shakllarni va ularning xossalarini o‘rganishga undagan. Eramizdan avvalgi IV asrga kelib, geometriyaga oid o‘rganilgan ko‘plab tushunchalar va ularning xossalari yig‘ilib qoldi. Yunon olimi Platon geometriyaning ajoyib bir xususiyatini payqagan: avval o‘rganilgan, to‘g‘riligi tasdiqlangan xossalardan mantiqiy fikrlash, mushohada yuritish orqali yangi xossani keltirib chiqarsa bo‘lar ekan. Bunday mashg‘ulot o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini o‘stirgani uchun geometriya maktablarda asosiy fanga aylangan. Hatto, Platon maktabining peshtoqiga “Geometriyani bilmaydiganlar uchun maktabga yo`l yo`q!” degan shior osib qo‘yilgan ekan.Qadimgi yunon olimi Evklid o‘sha paytgacha ma’lum bo‘lgan barcha geometrik tushuncha va xossalarni tartibga keltirib, «Negizlar» deb nomlangan kitobida bayon etdi. Bu kitob ikki ming yil mobaynida maktablar uchun eng muhim darslik vazifasini o‘tadi va fan bilan tafakkur taraqqiyotida katta rol o‘ynadi. Geometriya fani hozir ham ana shu kitobga tayanadi.O‘tmishda yashab o‘tgan deyarli barcha olimlar geometriya bilan shug‘llanganlar. Buyuk vatandoshlarimiz Muhammad Musa al-Xorazmiy, Ahmad Farg‘oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Umar Hayyomlar ham Evklid «Negizlar»ini puxta o‘rganib, fan rivojiga katta xissa qo‘shganlar. Sharq mamlakatlarida geometriya — handasa deb atalgan va unga katta ahamiyat berilgan. Bu fikrni muhandis (injener) so‘zining o‘zagi “handasa” ekanligi ham tasdiqlab turibdi.

Evklid (eramizdan avvalgi III asr) Qadimgi yunon faylasufi, geometriya fani asoschilaridan biri, “Negizlar” deb nom-langan asari bilan mashhur.

Geometriya — geometrik shakllar va ularning xossalari haqidagi fan.

Bizni o‘rab turgan har bir predmet qandaydir shaklga ega. Masalan g‘ishtni olaylik.

U 6-sinfdan sizga tanish to‘g‘ri burchakli parallelepiped shaklidadir.
Bundan tashqari uning 8ta uchi bor — bular nuqtalardir, 12 ta qirrasi bor — bular kesmalardir, 6 ta yog‘i bor — bular to`g`ri to‘rtburchaklardir.