|
Мавзу: Бобораҳим Машраб
Дарснинг мақсади:
Таълимий мақсади: Ўқувчиларга ушбу мавзу юзасидан, яъни Боборахим Машрабнинг ҳаёти ва ижоди ҳақида батафсил тушунча бериш.
Тарбиявий мақсад: Ўқувчиларга шоир Машрабнинг асарларини, ғазалларини, унинг китобларини асраб авайлаши кераклигини уқтириш.
Ривожлантирувчи мақсад: Ўқувчиларга шоир ҳақида тўлиқ маълумот бериш ва уларнинг шу мавзуга қизиқишини уйғотиб, уларда пухта кўникма ҳосил қилиш.
Дарснинг услуби: ҳикоя, савол-жавоб.
Дарснинг жиҳози: Мавзуга оид адабиётлар, шеърий китоблар ва бошқалар.
Дарснинг бориши:
I. Ташкилий қисм.
II. Ўтилган мавзу юзасидан баҳолаш учун саволлар.
1. А.Қодирий қачон ва қаерда туғилган?
2. А.Қодирий ўз асарларида қандай ғояни илгари сурган?
3. А.Қодирийнинг қандай тарихий романларини ва қиссаларини биласиз?
III. Ўтган мавзуни хулосалаш.
Ўзбек адабиётининг йирик намоёндаларидан бири А.Қодирий 1894 йил 10 апрелда Тошкент шаҳрида туғилган. «Ҳар ҳолда бемавридроқ бўлса керак, камбағал боғбонлик билан кун кечирувчи бир оилада »... туғилганман дейди у ўзининг таржимаи ҳолида.
Бўлғуси адибнинг илк ижоди 1913-1914 йилда бошланган бўлиб, дастлаб у шоир сифатида қалам тебратган. Унинг «Аҳволимиз» мақоласи «Ойна» газетасида босилиб чиққан эди. У миллатини маърифатга чақиради, маърифатпарвар шоир ва адиб сифатида майдонга чиқади.
1924 йил А.Қодирий Москвага бориб журналистлар институтида таҳсил олади. А.Қодирий 1917-1918 йиллардан бошлаб, «Ўтган кунлар» романи учун материал йиғишга киришди. 1922 йилда 1-ўзбек романининг- дастлабки ёзувчилари чоп этила бошлади.
1926 йилда «Ўтган кунлар» 3 бўлим ҳолида, китоб бўлиб нашр этилди.
А.Қодирий 1937 йилнинг 31 декабрда қамоққа олинди. «Менга қўйилган айбларни бошдан - оёқ рад этаман, ҳақиқат йўлида ҳеч қандай жазодан қўрқмайман. Агар отмоқчи бўлсалар кўкрагимни кериб тураман »... А.Қодирий 1938 йилда 4 октябрда Тошкентда отилди.
IV. Янги мавзунинг баёни.
Қайта қуриш ва ошкоралик шарофати билан ҳаётнинг ҳар бир соҳасида ҳақиқат қарор топа бошлади. Нафақат ўтмишда, балки бизнинг давримизда яшаган ва ноҳақ қатағон қилинган фозил инсонлар яна оқланиб улуғланмоқда.
Тарихга ва ҳар бир шахсга нисбатан адолатли баҳо бериш давр мезони бўлиб қолди.
Оташнафас шоир Бобораҳим Машрабнинг тақдири янада мураккаб кечди. Турли даврларда Машраб шахси турлича талқин қилинди. Машраб ижодини юзага чиқариш учун аввало уни шаккок, динга ва руҳонийларга қарши кураш олиб борган шахс сифатида талқин қилинган. Машраб томонидан ёзилган «Мабдон Нур» ва «Кимё » асарлари бошқа Машраб таҳаллусли шахсга тааллуқли деб даъво қилишган. Бугунги кунга келиб, бу асарлар яна Бобораҳим Машраб номи билан боғланмоқда.
Машрабнинг туғилган йили айрим адабиётларда 1640 йил дейилса, айримларида 1953 йил деб кўрсатилади. Шунингдек, шоирнинг қаерда туғилганлиги ҳақида аниқ маълумот йўқ. Айрим мутахассислар ривоятларга таяниб, Андижонда туғилиб, Наманганда вояга етган десалар, бошқалар Наманганда дунёга келиб шу ерда улғалганини айтади.
Боборахимнинг асл исми Бобораҳим, отасининг исми Муллавали, таҳаллуси Машраб арабчадан ичимлик ичадиган жой, феъл, одат, атвор, табиат маъноларини билдиради. Машраб 1665 йилда Наманганда Мулла Бозор Оҳунд мадрасасида таҳсил олади. У бу даргоҳда 7 йил шогирдлик қилади. 1671 йилда 18 ёшида Самарқандга келади, бир йилгина бу шаҳарда таҳсил олади. Наманганга қайтиб, ундан Қашқар сафарига жўнайди, Офоқхўжа номли машҳур эшонга мурид тушади. Унинг канизагини яхши кўриб қолади. Бундан ғазабланган эшон Машрабни ҳайдаб юборади. У 18 йиллик сафардан кейин Наманганга қайтиб келади. Шу даврда онасидан айрилади. Қаландар фирқасини кезиб бир йил Мовароуннаҳр шаҳар ва қишлоқларини кезиб чиқади. 1691 йилда эса дўсти Пирмат Ситорий билан 20 йиллик сафарга кетади. 1718 йилда Кундўзда Балҳ ҳокими буйруғи билан қатл этилади. Машрабнинг адабий меъроси юқорида номи тилга олинган «Девони Машраб» ва турли туман мажмуалар орқали бизга етиб келган. «Девони Машраб» шеърий тўплам эмас, балки Машрабнинг ҳаёт йўли ва саргузаштларини ўз шеърлари воситасида ҳикоя қилиб берувчи қисса.
Шоирнинг ҳозиргача шеърий мероси тўла тўпланган эмас.
V. Янги мавзуни мустаҳкамлашга доир саволлар.
1. Ннма учун шоирга Бобораҳим Машраб таҳаллуси берилган?
2. Бобораҳим Машрабнинг ҳозиргача қандай қисса, шеърлари, баёзлари етиб келган?
3. Нима сабабдан Машрабни афсонавий шоир ҳам деб аташади?
Do'stlaringiz bilan baham: |
