Sinf: “A” “B” “V”

Darsning mavzusi: 10-&. ILM-FAN TARAQQIYOTI

Darsning maqsadi:

Ta'limiy maqsad – o’quvchilarga Uyg’onish davrida Yevropada ilm-fan taraqqiyotining sabablari, bu davr olimlarining dunyo ilm-fani taraqqiyotiga qo’shgan hissalari bilim berish.

Tarbiyaviy maqsad – har bir tarixiy voqea va jarayonlarni ahillik, birodarlik, hamjihatlik, hozirjavoblik bilan bajarish fazilatlarini tarbiyalash;

Rivojlantiruvchi maqsad – tarixiy savollarni bajarish orqali o’quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

Dars turi: yangi tushuncha, bilim va ko’nikmalarni shakllantiruvchi;

Darsda foydalaniladigan metodlar: an'anaviy, zamonaviy, interfaol metodlar

Darsning jihozi: :”Jahon tarixi” 8-sinf uchun darslik, “Jahon tarixi” 8-sinf uchun metodik qo’llanma, siyosiy xarita, mavzu bo’yich vediorolik.

I.Tashkiliy qism. a) salomlashish, b) davomat, c) yurtimiz va xorij xabarlarini so’rash.


II. O’tgan mavzuni mustahkamlash. ( uyga vazifa tekshiriladi.)


III.Yangi mavzu: Ilm-fan taraqqiyoti.
XVI–XVII asrlarda ilm–fan taraqqiyotida katta yutuqlarga erishildi. Bu davrda fizika va astronomiya fanlari taraqqiyotiga ulkan hissa qo’shgan buyuk olimlar Nikolay Kopernik (1473–1543), Jordano Bruno (1548— 1600) va Galileo Galiley (1564–1642)lar yashab ijodqildilar.
Nikolay Kopernik о’z davri uchun har tomonlama chuqur bilim oldi. Krakov (Polsha) va Italiya universitetlarida o’qidi. Tasviriy san’at, matematika, falsafa, huquqshunoslik va tibbiyotkabi fanlarni o’rgandi. Maxsus moslamalar yordamida 30 yil davomida osmon jismlarini kuzatdi.
N. Kopernik о’z tadqiqotlariga suyanib, ming yillardan beri davom etib kelayotgan Yerning harakatsizligi haqidagi ta’limotdan voz kechdi. Yerning Quyosh vao’z о’qi atrofida aylanishini isbotlab berdi. Bu xulosa о’sha davr fanidagi haqiqiy buyuk kashfiyot edi. Ayni paytda u cherkov aqidalariga mutlaqo zid xulosa ham edi. Uo’z xulosalarini 1543–yilda chop etilgan «Osmon jismlarining aylanishi haqida» deb atagan kitobida bayon etdi. N. Kopernilaiing xulosalari cherkovni g’azablantirdi. Kitob chop etilgan davrda u о’lim to’shagida yotardi. Faqat о’limgina uni inkvizitsiyadan asrab qoldi. Keyinchalik, 1616–yilda cherkov Kopernik ta’limotini rasman taqiqladi.
Jordano Bruno. 1600–yil 17–fevral kuni Rim shahrida erkinlik va hurfikrlik dushmani inkvizitsiya hukmi bilan italiyalik faylasuf, astronom va shoir Jordano Bruno gulxandakuydirilib o’ldirildi.
Xo’sh, nega shunday bo’ldi? Jordano Bruno dunyoqarashigako’ra, panteizm tarafdori edi. Yoshligidan xristian dini asoslari bilan birgalikda N. Kopernik ta’limotini о’rgandi. U turli ta’limotlar bo’yicha о’zining mustaqil fikriga ega shaxs bo’lib voyaga yetdi. Shu tufayli u har qanday ta’limotga tanqidiy kо’z bilan qarardi. Uning qarashlari xristian cherkovi aqidalarini shubha ostiga qo’ya boshladi.
J. Bruno o’z qarashlarini «Nola falsafasi» deb atadi. Unda olamning cheksizligito’g’risidagita’limotilgari surildi. Ubunday debyozganedi: «Olam cheksiz, о’lchovsiz, uning oxiri yo’q. Olam markazga ega emas. Yer ham, Quyosh ham olamning markazi emas. Olam–son–sanoqsiz yulduzlardir nva har bir yulduz yiroqdagi bir quyoshdir. Ularning har biri atrofida o’z yo’ldoshlari aylanadi. Olam abadiy mavjud va u yo’q bo’lmaydi».
Inkvizitsiya uni gulxanda yoqib o’ldirishga hukm qildi. Keyingi avlod unga haykal o’rnatdi. Haykal ostiga esa: «U barcha xalqlar uchun fikr erkinligini talab qildi va shu talabi uchun qatl etildi», deb yozib qo’yildi.