Omon Matjon to‘rtliklarida hamjihatlik hissi

Omon Matjon to‘rtliklarida hamjihatlik hissi
Rahmonova Dilnura Omonboy qizi Urganch davlat
universiteti Filologiya fakulteti o‘zbek tili ta'lim
yo‘nalishi 2-bosqich talabasi.
Annotatsiya. Maqolada Omon Matjon to‘rtliklarining ma'nosi tahlil qilinib, hamjihatlik ruhi ostida birlashtirilgan.
Kalit so‘zlar: qofiyalanish shakli, qofiyadosh so‘z, she'riy san'at,falsafiy ma'no va badiiy mahorat.
Omon Matjon xalqimiz mehriga sazovor bo‘lgan shoirlardan. She'riyatga chin dildan ixlos qo‘ygan kitobxon shoirning har bir yangi kitobini ilhaq kutishi Omon Matjon ijoding asl bahosidir.
Xususan, shoirning "Gaplashadigan vaqtlar" kitobini haqli ravishda bugungi o‘zbek she'riyatining eng yaxshi yutuqlaridan biri deyish mumkin.
Omon Matjon she'rlarida xalqonalik, allegorik, ijtimoiylik, nasrga xos epik tasvirni she'riy yo‘lda ifodalash, falsafiylik, haqiqat parastlik, davr fojialarini, inson dardini dadil aytish jihatlari yorqin namoyon bo‘ladi.
"Omon aka o‘zbek adabiyotining yuksak chinorlaridan biridir. ErkinVohidov, Abdulla Oripov, Rauf Parfi, Cho‘lpon, Ma'ruf Jalil kabishe'riyatimizob-havosinibelgilabturguvchiijodkoredi", – deydiO‘zbekistonxalqshoiriXurshidDavron.
Birlik– ko‘ngilbilangulningbirligi,
Birlik– vijdonbilantilningbirligi.
Birlik– to‘qsonikkibovlio‘zbekning –
Ertadanumidvorelningbirligi.
Jumladan, shoirningushbuto‘rtligida"gul", "til", "el"so‘zlario‘zaroqofiyaqilingan. Birinchimisradagi"birlik"so‘ziko‘ngilninggulgaqiyoslanishi, gul kabinozikbo‘lishinazardatutilganbo‘lsa, ikkinchimisradaodamningtilivadilibo‘lishikerakligiifodalangan.
Uchinchimisradao‘zbekxalqininghamjihatligi, ahil-inoqligi, birgalikdako‘plabmaqsadlargaerishishmumkinligio‘shabittaso‘zdajamlanib, aksettirilgan.
Shimolda biz yozdanxazongatushdik
Bu – janub. Yana "Yoramazon"gatushdik
G'arbgaketdik – tubsizqozongatushdik
Sharqqayurdik, yanaazongatushdik.
To‘rtlikda"xazon", "ramazon", "qozon", "azon"so‘zlariqofiyabo‘libkelganvamisralarningma'nojozibadorliginita'minlagan. Qolaversa, to‘rtlikningasosiymohiyatiG'arbvaSharqmillatlarigaxosbo‘lganqadriyati, turmushtarzigaqaratilib, o‘tkirfalsafiyruhdayozilgan. Xalqonaruhqadrlangan.
Azon orqalisharqmillatlarida dinning ulug'lanishi, ramazonoyimuqaddashisoblanganiaksettirilganbo‘lsa, "xazon", "tubsizqozon"o‘xshatishlariorqalig'arbiydavlatlarningturmushtarziqoralangan.
Tong otdi, olamdamingrasmko‘rdim,
Mehrliko‘zlarnipok, ma'sumko‘rdim.
Hechkimzaharsepib, bolyiqqanemas,
Gul kirganuylardatabassumko‘rdim.
Shoirbusatrlardaminglabodamlarniko‘rganligi, "Har kimekkanino‘rar"maqolima'nosi"hechkimzaharsepib"ya'niyomonmuomalaqilaturib, "bolyiqqanemas" – yaxshijavobololmayditarzidaifodalangan. Maqollarma'nosinisatrlargasingdirgan. Odamlargaxushmuomala, samimiymunosabatdabo‘lib, yaxshiliklarqilsanggina, gul kabi chin tabassumko‘rishmumkinliginita'kidlaydi, ijodkor.
Ko‘zning pok saqlovchi kiprik qulfi bor,
Nafsing va tilingga tish yaxshi devor.
A'zoyi badan bir zanjirband mulkdir,
Lekin quloq doim ochiq, ne asror?!
Shoirning a-a-b-a shaklidagi ushbu to‘rtligida "bor", "devor", "asror" so‘zlari o‘zaro qofiyadosh so‘zlar qo‘llangan. "Ko‘z", "kiprik", "quloq", "til", "tish" so‘zlari orqali tanosub san'ati vujudga keladi. Ma'lumki, bir a'zoyimiz ikkinchi a'zoyimizni himoyalovchi bo‘lak, ya'ni bir-birini sog'lom tutadigan a'zolardir. "Har ne bo‘lsa tilingdandur" deganlaridek, til yaxshini ham, yomonni ham so‘zlayveradi. O‘sha tilni tiyishlik uchun tish berilgan bo‘lsa, kipriklarning ham o‘z vazifasi bor. Ko‘zning turli xil mikroblardan asrash va ko‘z pardasini saqlash uchun xizmat qiladi. Har bir a'zoni ushlab turuvchi himoyalovchisi bo‘lganda shoir asosiy diqqat-e'tiborni quloqqa qaratadi. Sir ham shunda. Quloq hamma narsani eshitishi mumkin, ammo har eshitganini gapiravermasligi uchun unga aql-idrok va tishlar berilgan.
Taninghechtinmasin, o‘rganganishdan,
Ko‘nglingo‘zisuygan, o‘rtanganishdan.
Aqlingelabtursin, boriolamni
Shundaumringtinmas, yangilanishdan.
Adibto‘rtliklariorasidabuto‘rtlikodamzotnio‘ziyoqtirgankasbnitanlashga, unisevibishlashgavaolamyangiliklaridan ham xabardorbo‘lib, ko‘plabma'lumotlargaegabo‘lishgachaqiradi. Shundaginaumrmazmunliva rivojlanishdao‘tadi.
Shoir yangi "O‘rtamizda birgina olma" to‘plamida o‘z mavzulariga sodiq qoladi. Xalqqa e'tiqod, Vatanga muhabbat, ayolga mehr to‘plamning bosh mavzusidir.
OmonMatjonijodidagiruhshundaniboratki, u ko‘pdunyoko‘rgan, ko‘pinsonlarbilantanishgan, ularninghayoti, dard-u iztirobinichuqur his etganijodkorsifatidako‘zoldimizdanamoyonbo‘ladi. Adabiyotshunos Umarali Normatov uni "Omon – jahongashta shoir"– deb ta'riflagan.

Foydanilgan adabiyotlar:
1. Matjon, Omon. Ardaxiva: Yangi she'rlar, dramatik qissa,– T.; G'. G'ulom nomidagi Adabiyot va san'at nashriyoti, 2000.
2. Matjon, Omon. O‘rtamizda birgina olma. She'rlar, doston,— T. ; Yosh gvardiya, 1990.
3. Www.ziyouz.com kutubxonasi
4. Https:// kh-davron.uz
5. Https: // uz.m. wikipedia.org
6. Https: // ilmlar.uz