Ўсимликларда нафас олиш

ЎСИМЛИКЛАРНИНГ МИНЕРАЛ ОЗИҚЛАНИШИ

• ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

• ТОШКЕНТ ДАВЛАТ АГРАР УНИВЕРСИТЕТИ

• Доривор ўсимликлар ва ботаника кафедраси

5-мавзу: ЎСИМЛИКЛАРНИНГ МИНЕРАЛ ОЗИҚЛАНИШИ

• Режа:
• Ўсимликларни минерал озиқланишининг аҳамияти ва унинг ўрганилиши тарихи.
• Минерал элементларни ўсимлик танасидаги миқдори.
• Минерал элементларнинг физиологик аҳамияти.
• Хулоса

1. ЎСИМЛИКЛАРНИ МИНЕРАЛ ОЗИҚЛАНИШИНИНГ АҲАМИЯТИ ВА УНИНГ ЎРГАНИЛИШИ ТАРИХИ.

• Ўсимликларнинг озиқланиши икки шаклдан иборат бўлиб, ҳаводан ва тупроқдан озиқланиш жараёнларини ўз ичига олади. Бу икки жараён - фотосинтез ва минерал элементларни тупроқдан ютиш - биргаликда ўсимликларнинг автотрофлик хусусиятларини белгилайди. Мана шу узвий боғлиқлик натижасида ўсимликларнинг органик асосга эга тўқималари, органлари ва умумий танаси ҳосил бўлади. Уларнинг ўсиши ва ривожланишини тўла таъминлаш учун тупроқдан жуда кўп минерал элементлар ютилади. Шунинг учун ҳам бунга ўсимликларнинг илдиз орқали озиқланиши дейилади.
• Ўсимликларнинг илдиз орқали озиқланишида тупроқ хусусиятлари ва унумдорлиги, айниқса тупроқнинг сув ўтказувчанлик, ҳаво ўтказувчанлик хоссалари, таркибидаги органик моддалар ва ўсимликлар учун муҳим озиқ элементларни тўплаш қобилияти катта аҳамиятга эга.

Я.Б.Ван-Гельмонт

• Я.Б.Ван-Гельмонт

ХVIII асрнинг охири ва ХIХ асрнинг бошларида немис агрономи А.Тэер томонидан "гумус назарияси" ни яратилди. Унга кўра ўсимликлар асосан сув ва гумус моддалари билан озиқланади. Тупроқда чиринди моддалар қанча кўп бўлса, ўсимликлар шунча фаол ўсиш ва ривожланиш қобилиятига эга бўлади.

• ХVIII асрнинг охири ва ХIХ асрнинг бошларида немис агрономи А.Тэер томонидан "гумус назарияси" ни яратилди. Унга кўра ўсимликлар асосан сув ва гумус моддалари билан озиқланади. Тупроқда чиринди моддалар қанча кўп бўлса, ўсимликлар шунча фаол ўсиш ва ривожланиш қобилиятига эга бўлади.
• Кейинги йилларда аста-секин ўсимликлар учун минерал элементлар зарур деган тушунчалар пайдо бўла бошлайди. Бу тушунчага асос солган кишилардан бири агроном А.Т.Болотовдир (1770). У тупроқдаги минерал заррачалар ва сув ўсимликлар учун асосий озиқадир, деган ғояни илгари сурди. А.Т.Болотов ўғитларни тупроққа солиш усулларини ҳам ишлаб чиқди ва қишлоқ хўжалиги учун зарур 53 та ўғит тури борлигини кўрсатди.