Сифат менежменти маърузалар матни

 
12-расм. Сифат ва харажат ўртасидаги боғлиқлик 
Шу билан бир вақтда сифат даражаси ошганда маҳсулотдан 
фойдаланиш пайтидаги харажатлар камаяди (2-эгри чизиқ). Бошида 
улар кескин, кейинчалик аста-секин камайиб боради. Бу ерда ҳам 
сифат даражаси ошиши билан маҳсулотдан фойдаланиш пайтида 
харажатлар камайишига олиб келмайдиган чегарага етиб келамиз.

---

43 
Йиғинди харажатларга келганда (3-эгри чизиқ), улар сифат 
даражаси ошиши билан бошида камайиб боради ва сифат мақбул 
даражасида бўлганда, минимал булади. 
Ундан кейин, сифат даражаси мақбулдан юқорилаганда йиғинди 
харажатлар ошади. Охирида улар чексизликка интилади.
Ишлаб чиқарувчи корхоналар маҳсулот таннархини камайтиришга 
интилиб, айрим холларда маҳсулот сифатини пасайтириб юборишади. 
Бу ҳолда фойдаланиш пайтида истеъмолчининг харажатлари ошиб 
кетади. Шунинг учун ишлаб чиқарувчининг сифатли маҳсулот 
чикаришга қизиктириш мақсадида чиқарилаѐтган маҳсулотдан 
фойдаланиш харажатларини унга юклаб қўйиш керак.
Шундай қилиб, маҳсулот сифатини мақбул даражасига эришиш 
биринчи даражали мухим масаладир. Бу-сифатни бошқариш 
тизимининг асосий мақсадларидан биридир. 
Сифатни таъминлашда харажатлар калькуляциясининг қуйидаги 
усуллари фарқланади: 
1. Сифатга харажат калькуляция усули маҳсулот сифатининг ўзига 
сарфланган харажатларни аниқлашга асосланган. Бу харажатларни 
ички ва ташқи турларга бўлишга қаратилади. Бунда маҳсулотни 
дефект ва бракларини камайтиришга ички ва ташқи харажатлар 
ҳисобга олинади. Яъни харажатлар калькуляция қилинаѐтганда 
профилактика, баҳолаш ва дефектни ҳисобга олади. Профилактика ва 
баҳолаш учун харажатлар фойда келтиради, дефект учун харажатлар 
эса зарар ҳисобланади. 
2. Жараѐнлар билан боғлиқ бўлган харажатлар калькуляцияси 
усули ҳар бир жараѐнга мувофиқ ва номувофиқ келувчи қийматлар 
тушунчасига асосланган. Бунда: 

Мувофиқлик қиймати – мавжуд жараѐнларни тўхтамасдан 
ишлаши шароитида истеъмолчиларнинг барча талабаларини қондириш 
мақсадида амалга оширилган харажатлар. Бу харажатлар дефект ва 
браклар бўлмаган шароитда сифатни яхшилаш учувн амалга 
оширилади. 

Номувофиқлик қиймати – мавжуд жараѐндаги хатоликлар учун 
харажатлар. Бу харажатлар сифатни яхшилаш учун ѐки дефектларни 
камайтириш учун амалга оширилади. 
3. Сифатнинг пастлиги шароитида йўқотишларни аниқлаш усули. 
Мазкур ѐндошувда сифатнинг пасайишига олиб келган сабаб сифатида 
ички ва ташқи ҳамда материал ва номатериал йўқотишларга асосий 
эътибор қаратилади. 
Бу ерда: 
1-сифат назоратига харажатлар; 
2-ишлаб чиқаришнинг асосий харажатлари; 
3-дефект натижасидаги йўқотишлар; 

---

44 
4-ишлаб чиқаришнинг жами харажатлари