Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

 
 
 

---

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
247 
SPORT HAKAMINING TARBIYAVIY FAOLIYATI 
Karimov A., Karimov D., o’qituvchilar 
Urganch davlat universiteti, Urganch, O’zbekiston 
 
Jismoniy tarbiya va sport inson uchun faqat jismonan chiniqtirish vositasi bo‘lib qolmay, balki 
ma’naviy jihatdan tarbiyalashning muhim vositalaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Xalqimiz azal-azaldan 
ta’lim-tarbiyaga oid boy merosga ega bo‘lib, avlodlarda insonparvarlik, kamtarlik, do‘stlik, mehr-
muhabbat, birodarlik kabi umuminsoniy fazilatlar qatorida chinakam jismonan barkamollik sifatlarini 
ham tarbiyalab kelganlar. 
Vatanimizni kelajagi bo‘lmish farzandlarimizning, birinchi navbatda, sog‘lom hamda jismonan 
baquvvat bo‘lishi, aqliy va ma’naviy jihatdan kamol topishi uchun qulay sharoitlar yaratish jismoniy 
tarbiya va sport sohasida faoliyat ko‘rsatib kelayotgan murabbiylarimiz , shu jumladan sport turlari 
bo‘yicha hakamlar faoliyatiga ham bog‘liqdir.
Jamiyatimiz taraqqiyotining hozirgi bosqichida sportning o‘rni alohida ahamiyatga ega. U 
hayotimizning yanada boy va mazmunli bo‘lishini ta’minlash bilan birga mamlakatimizning xalqaro 
nufuzini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. SHuningdek, u bizga salomatlik, jismoniy va 
ma’naviy rivojlanish bilan birga, stress holatlaridan chiqib ketishga yordam beradi, asab tizimini 
mustahkamlaydi va ijobiy hissiyotlarni olib keladi. 
Turli musobaqalar bolalar, o‘smirlar va yoshlarni doimiy ravishda sport bilan oshno 
bo‘lishlarida juda katta yordam beradi. Buning uchun musobaqalarni to‘g‘ri tashkil qilish va undagi
hakamlik ishlarini yuqori darajada olib borish katta ahamiyatga ega.
Respublikamizda qo‘l to‘pi sport turi boshqa sport turlari kabi rivojlanishi hakamlarga jamoalar 
, sporchilar bilan birga ham katta ma’suliyat yuklaydi. Ular o‘z faoliyati , xatti-harakatlari bilan
o‘yinchilarni , murabbiylarni, qolaversa, tomoshabinlarni ham tarbiyalaydi. SHuni yodda tutish 
kerakki, hakamlar sport maydonida avvalo tarbiyachi, keyin esa sport hakami vazifasini bajarishlari 
kerak. Ular o‘yinchilarda bir-birlarini, raqiblarini, musobaqa tashkilotchilarini va tomoshabinlarni 
hurmat qilish ruhida tarbiyalashlari lozim. 
Hakamlar o‘zlarining malakali xatti-harakatlari bilan sportchilarning o‘yindagi faoliyatlarini 
aniq va xolisona baxolashlari natijasida tarbiyachi vazifasini ham o‘taydi. 
Qo‘l to‘pi hakamlarining ishi ma’suliyatli va sertashvishli vazifadir. Hakamlik obro‘si buyruq 
tarzida qozonilmaydi, balki unga mehnatsevarlik, professionalizm, vijdonlilik va xolislik bilan 
erishiladi, o‘z navbatida, hakamlardagi bu ijobiy sifatlar qobiliyatli sportchilarning yuqori natijalarga 
erishishlarida katta yordam beradi, ularni tarbiyalashda muhim rol o‘ynaydi. 
Qo‘l to‘pi o‘yinlarida ko‘pincha tomoshabinlarni hujumkorlik ruhi qiziqtiradi. Bu, o‘z 
navbatida, sportchilarda o‘zaro to‘qnashuvlarni yuzaga keltiradi, shuning uchun tomoshabinlarga 
o‘yinning go‘zalligini ko‘rsatish va shu bilan birga sportchilarning jarohat olishlarini oldini olish uchun 
hakamlarning mahorati o‘yinchilarnikidan qolishmasligi kerak. 
Hakamlar hakamlik qilish sifatini oshirish bilan birga o‘zlarining obro‘larini oshirib borishadi 
va shu bilan birga o‘yinchilarning sport mahoratlarini, tomoshabinlarni shu sport turiga bo‘lgan
qiziqishlarini orttirish va sportning ommaviyligini oshirish kabi asosiy ishlarni ham amalga oshiradilar. 
O‘yindagi natija qanchalik ahamiyatli bo‘lmasin, hakamlar musobaqani xaqiqiy sportcha 
ko‘tarinki ruhda o‘tkazishni ta’minlashlari uchun o‘zlaridagi barcha imkoniyatlarni ishga solishlari 
kerak. Buning uchun hakamlarning eng asosiy vazifalaridan biri o‘yin davomida sportchilar 
salomatligini saqlashdan iboratdir. Bunday sport tadbirlarini o‘tkazishda o‘yin qoidalari musobaqani 
haqqoniy o‘tkazishni kafolatlaydi. 
Murabbiylar, sportchilar, rasmiy kishilar, hakamlardan musobaqa qoidalarini doimo to‘g‘ri 
qo‘llashlarini kutishadi.
Ular har qanday musobaqaga hakamlar jiddiy tayyorgarlik ko‘rishlari kerak . O‘yin qoidalarini, 
o‘yin qoidalariga tegishli bo‘lgan o‘zgarishlarni va musobaqa nizomlarini yaxshi bilishlari shart. Bu 
ularning bevosita professional vazifalari hisoblanadi.
Har bir hakam o‘yin qoidalari to‘g‘risidagi nazariy bilimlarini amaliyotda qo‘llay bilishi kerak. 
Hakamlarning doimo o‘z bilim va mahoratlarini oshirishlari, musobaqalarni yuqori darajada 
o‘tkazishlarini kafolatlaydi. Hattoki tajribali hakamlar ham o‘z ustilarida doimiy ravishda ishlashmasa, 
musobaqa paytida jiddiy hatolarga yul qo‘yishlari mumkin. SHuning uchun ular nazariy bilimlarini 

---