Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар

Ўсиб келаётган ёш авлод жисмоний тарбияси ва спортда инновацион технологиялар 
Халқаро иштирокчилар ҳамкорлигида республика илмий-амалий анжумани материаллари
 
95 
tanadagi muskullarni gipertrofiyasiga olib keladi. Gipertrofiya muskul tarkibidagi sarkoplazma 
(sitoplazma) miqdori va miofibrillalar sonini ortishini ifodalovchi tushunchadir [2]. Sport bilan 
muntazam shug‘ullanish yurakning kattalashishi, yurak bo‘shliqlarining kengayishi, yurak qorinchalari 
va bo‘lmachalari devorining qalinlashuviga olib keladi. 
Dilyatatsiya – yurak bo‘shliqlarining kengayishi hisoblanadi. Bu sportchilar yuragining eng 
muhim funksional xususiyati bo‘lib yuqori ish qobiliyatini ta’minlaydi. Sportchilar yuragini katta 
kichikligini aniqlashda telerentgenametrik va ultratovushli exokardiografiya usullari qo‘llaniladi. 
Hozirgi kunda sport bilan shug‘ullanuvchilarni katta kichikligini aniqlash usullarining barcha sport 
seksiyalarida to‘liq yo‘lga qo‘yilmaganligi sportchi yoshlarni ish qobiliyatini aniqlashda 
mukammalarni yuzaga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Ma’lumotlarga ko‘ra 20-30 yosh oralig‘ida yurak 
hajmi erkaklarda o‘rtacha 760 sm
3
, xotin-qizlarda 580 sm
3
ekanligi aniqlangan. Sport bilan muntazam 
shug‘ullanuvchi chidamlilik talab qiluvchi sport turlarida (uzoq masofaga velosipedda uchish, 
yugurishlar, chang‘i sporti) bu ko‘rsatgich 800-1200 sm
3
ni tashkil etishi aniqlangan. Boks, karate, 
sport o‘yinlarida bu ko‘rsatgich nisbatan kamroq bo‘ladi. [5] Jismoniy ish qobiliyatini aniqlashda 
yuqorida aytilgan usullardan tashqari Gavard step testi, Letunov sinamasi, Rufe Dikson testi, PWC
170
kabilardan foydalanish muhim hisoblanadi. Sport sohasida faoliyat ko‘rsatuvchi mutaxassislar bu 
borada katta ishlarni amalga oshirishi talab qilinadi. 
Sportda sportchi yoshlarni o‘z-o‘zini individual nazorat qilishga o‘rganish, nazorat qilish 
usullarini o‘rgatish muhim axamiyat kasb etadi.
Respublikamizda shu bilan birga jismoniy tarbiya sohasini rivojlantirishda targ‘ibot tashviqot 
ishlarini olib borib, ommaviy jismoniy tarbiyani rivojlantirish halqimizning sihat-salomatligini 
yaxshilashda, jismoniy rivojlanish darajasini yuqori pog‘onaga ko‘tarishda muhim ahamiyatga ega. 
Adabiyotlar: 
1.Qodirov “Odam fiziologiyasi” Toshkent 1994 
2. I.G‘.Azimov, SH. Sobitov “Sport fiziologiyasi” Toshkent 1993
3. SH.Qurbanov, A.Qurbanov “Jismoniy mashqlarning fiziologik asoslari” Toshkent 2003 
4.B.T.Haydarov “Fiziologiya va sport fiziologiyasi” 
5. Dembo A.T. “Vrachebnыy kontrol v sporte” Moskva Medisina 1988