Щзбекистон республикаси

2. Технологик жараёнларининг таркиби

Заготовкага механик ишлов бериш технологик жараёни алоҳида таркибий қисмлардан иборат:
Технологик операциялар – технологик жараённинг бир қисми бўлиб, заготовкага ишлов бериш учун битта иш жойида ишчининг ва дастгоҳнинг кетма–кет бажарган ишлар йиғиндисига айтилади. Бинобарин, операцияда иш ўрни, ишчилар ва заготовка ўзгармайди. Масалан, вал йўнишда, олдин унинг бир учини, у айлантириб қўйилгандан кейин иккинчи учини йўниш бир операция бўлади.
Операция, ўз навбатида, ўрнатиш, позиция, ўтиш ва юришларга бўлинади.
Ўрнатиш – технологик операциянинг бир қисми бўлиб, дастгоҳда ёки мосламада заготовкани бир марта маҳкамланганда бажарилган ишлар йиғиндисига айтилади. Агар йўнилаётган заготовка шу дастгоҳнинг ўзида қайта маҳкамланса, ҳар бир қайта маҳкамланиш янги ўрнатиш бўлади.
Позиция – заготовкани бир марта маҳкамланганда дастгоҳга нисбатан эгаллаб турган ҳар бир ҳолатига айтилади.
Технологик ўтиш – технологик операциянинг тугалланган қисми бўлиб, кесувчи асбобнинг, ишлов берилаётган юзанинг ёки дастгоҳ кесиш маромининг доимийлиги билан тавсифланади.
Ёрдамчи ўтиш – технологик операциянинг тугалланган қисми бўлиб, юза шаклини, ўлчамини ва юза ғадир-будурлигини ўзгартирмаган ҳолда технологик ўтишни бажариш учун зарур бўлган, ишчининг ва дастгоҳниниг ҳаракатлари йиғиндисидан иборат.
Шундай қилиб, кесиш маромининг ўзгартирилиши, йўниладиган юзанинг ўзгартирилиши операцияни ўтишларга бўлинишига олиб келади.
Ишчи юриш – кесувчи асбоб, ишлов бериш юзаси ва дастгоҳнинг кесиш маромларини ўзгармаган ҳолда бир, қатлам материални кесиб олиш билан боғлиқ бўлган технологик ўтишнинг бир қисмидир.
Ёрдамчи юриш – ишчи юришни бажариш учун зарур бўлган, заготовка хоссаларини, шаклини, ўлчамини ва юза ғадир-будурлигини ўзгартирмай кесувчи асбобни заготовкага нисбатдан бир маротаба силжишидан иборат технологик ўтишнинг тугатилган қисмидир.
Шундай қилиб, материалнинг йўнилиши керак бўлган бутун қатламини битта ўтишда кесиб олиш мумкин бўлмаган ҳолларда ўтиш юришларга бўлинади.
Технологик операцияни бажаришда ишчининг ҳамма ҳаракатлари алоҳидаги приёмларга ажратилади.