Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта

ТЎСИН ЭЛЕМЕНТЛАРИНИНГ МАХАЛЛИЙ УСТИВОРЛИГИ.

1. 
   Сиқилишга ишлаётган катта тўсинни токчасини турғунлигини текширамиз.
   

Шундай қилиб токчани устиворлиги бажарилган.

2. 
   Катта тўсинни деворини устиворлигини текшириш учун келтирилган шартли эгилувчанлигини аниқлаймиз.
   

Демак, деворни турғунлигини ошириш учун қовурғалар кўндаланг кесим бўйича қўйилади. Қовурғаларни оралиғи 2h дан ошиб кетмаслиги керак 180х2360 см. Қовурғанинг энини қуйидаги формула орқали топамиз:

деб қабул қиламиз.
Қовурғанинг қалинлигини қуйидаги нисбатдан топилади:

Қовурғанинг қалинлигини 8 мм қилиб оламиз.Қовурғали катта тўсиннинг деворини турғунлигини қуйидаги формула орқали текширилади.

бу ерда G, -қурилаётган катакда ташқи кучлар таъсиридан юзада хосил бўлаётган кучланишлар.

Махаллий кучдан хосил бўладиган кучланиш

Қалтис нормал кучланиш

С_сч - коэффициентни қиймати жадвалдан аниқланади  - қараб

Махаллий нормал қалтис кучланиш

С₁– коэффициентни қиймати параметр  ва  га қараб жадвалдан аниқланади.
-катакни катта томонни кичик томонига бўлган нисбати

уринма қалтис кучланиш



7- Боб.
У С Т У Н Л А Р.
1§. УСТУНЛАРНИ АСОСИЙ ЎРТА ҚИСМИ – СТЕРЖЕНЬ.

Устунлар ўзидан юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни пойдеворларга узатувчи кострукциялардир. Устунлар қуйидаги қисмлардан иборат: юқорида жойлашган конструкциялардан тушадиган юкларни бевосита қабул қиладиган қисми - бош қисм, юкни узатувчи асосий ўрта қисм - стержень, стержендан пойдеворга юкни узатадиган қисми - асос. Устун стерженининг кесими яхлит ёки панжарали бўлади. Ялпи кесимлар очиқ ва берк бўлиши мумкин.

Устунларни лойиҳалаш-уларнинг кесими турини танлашдан бошланади. Бунда «Х-Х» ҳамда «У-У» ўқлари текислигида бир хил устуворликка эга бўлиши мақсадга мувофиқ. Бунинг учун қуйидаги шарт қаноатлантирилиши керак:

_х _y ёки l_х l_y ва i_х  i_y бўлганда бўлади.

Юкни таъсир этишига ва устун баландлигига қараб эгилувчанлигини белгилаймиз. Агар таъсир этаётган юк 150-200 т атрофида, баландлиги 4-6 м бўлса, унда эгилувчанлигини 100-70 оралиғида оламиз. Таъсир этаётган юк 250-400т–гача бўлса, эгилувчанлигини 70-50 оралиғида белгилаймиз. Эгилувчанлигини белгилаб олингандан кейин жадвалдан коэффициент «» нечага тенглигини аниқлаймиз ва устуннинг зарурий юзасини топамиз



кесим юзани талаб қилинган инерция радиусини ҳам томонларини аниқлаймиз:

Кесим танлагач, устуннинг мустахкамлиги ва турғунлиги қуйидаги формула бўйича текширилади

_min-кичик бўйлама эгилиш коэффициенти,энг катта эгилувчанлик қиймати бўйича ҚМҚ жадвалдан олинади.


Устун кесимлари


Инерция радиусининг кийматлари