Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Луддчилик ҳаракати. Ишчилар ҳар доим ҳам янги турмуш 
тарзи ва саноат инқилоби пайтида ташкил топган меҳнат шарои-
тини итоат билан қабул қилган эмас. Уларни хўжайинлар зулмидан 
ҳимоя қиладиган қонунлар йўқ эди. Шунинг учун улар ўз кураш во-
ситаларини қўллашга мажбур бўлди. Аҳолининг ўсиши ва ёлланма 
меҳнатнинг жорий қилиниши натижасида ишсизлик ортиб, ишчи-
ларнинг сиёсий онги ҳам ўсиб борди.
Саноат тўнтариши даврида ишчиларнинг биринчи омма-
вий ҳаракати – машина ва дастгоҳларни бузувчилар ҳаракати 
пайдо бўлди. Бу йилларда маошлар қисқариб кетди, ишсизлик 
кўпайди. Кўпгина ишчилар ўз кулфатларига, ўзларининг ачинарли 
аҳволларига машиналарни айбдор деб ҳисоблардилар. Шу сабабли 
машиналарни бузиш ҳаракати кенг кўламда авж олди. Бу ҳаракат 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

164
иштирокчилари гўёки биринчи бўлиб дастгоҳ тузган афсонавий 
ишчи Нэд Лудд номи билан ўзларини луддчилар деб аташдилар.
Тобора кенг қулоч ёйиб ва авж олиб кетаётган луддчиликдан 
қўрқиб кетган тадбиркорлар парламентдан ҳимоя қилишини талаб 
қилди ва парламент 1769 йили машиналарни бузганлик учун ўлим 
жазоси бериш ҳақида қонун қабул қилди. 40 та луддчи қатл қилинди.
Буюк инглиз шоири Жорж Байрон бу воқеалар хусусида афсус 
билан ёзган эди:
Ажабмасми, очлик меҳмонга келиб,
Қашшоқ жон ҳолатда фарёдлар урса.
Дастгоҳ синдирганнинг суяги синиб,
Ҳаёт пайпоқдан ҳам арзонроқ турса.
Инглиз халқи учун қишлоқ хўжалиги ва саноатдаги тараққиёт, 
савдодаги биринчилик жуда қимматга тушди.
* * *
Шу тариқа Англияда юз берган инқилоб туфайли ҳокимият 
феодаллар қўлидан буржуазияга ўтди, феодал муносабатлар ва 
уларнинг қолдиқлари йўқ қилинди. Капитализм тараққиёти учун 
шарт-шароитлар пайдо бўлиб, ишчиларнинг шахсий озодлиги, ка-
питалнинг тўпланиши, ички бозорнинг ривожланганлиги, мустам-
лакалардан кўплаб бойликларнинг ташиб келиниши, мануфактура-
дан фабрика ишлаб чиқаришига ўтиш, четга капитал чиқаришнинг 
бошланиши кабилар жамиятнинг қиёфасини тубдан ўзгартириб 
юборди. Янги техник ихтиролар одамларнинг меҳнат шароитлари-
ни яхшилашга, ишлаб чиқариш самарадорлигининг ошишига олиб 
келди. Кишиларда бойлик йиғиш, муносиб ҳаёт кечириш ҳисси ку-
чайди.
XVIII аср охирига келиб Англия дунёнинг биринчи саноат мам-
лакатига айланди.