Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Бенжамин Франклин – демократиянинг буюк устози. Бен-
жамин Франклин (1706 –1790) – «золимлардан скипетрни, Худо-
дан – чақмоқни
1
олиб қўйган одам», файласуф, сиёсатчи, олим ва 
иқтисодчи сифатида машҳур. 1682 йилга яқин унинг отаси, пури-
тан, диний эркинлик истаб оиласи билан Янги Дунёда ўрнашди. Ўн 
етти ёшидан бошлаб, Франклин «барча нарсалар учун ўзидан ўзи 
миннатдор бўлган», яъни мустақил ҳаёт бошлаган одам бўлди. У 
Нью-Йоркда, Филадельфияда бахтини синаб кўрди, муҳтожликни 
бошдан кечирди, омадсизлик, муваффақиятсизликлар бўлди. Кейин 
Франклин Англияга кетди, у ерда босмахонада ишлади. Америкага 
қайтиб келиб, Франклин Филадельфияда жойлашди, ишлаб топган 
пулларига китоб сотадиган дўконча очди. Кейин у биринчи омма-
вий кутубхона ташкил қилди, шахсий газетасини чиқарди, Пенсиль-
вания университетига асос бўлган академияни ташкил қилди ва 
ниҳоят 25 йил давомида бошқа тилларга ҳам таржима қилинадиган 
машҳур календарини чиқарди. Тахминан 1754 йилдан бошлаб, у 
сиёсат билан жиддий шуғуллана бошлайди. Америка мустамлака-
лари унинг фаол иштирокида Англиядан ажралиб чиққанидан сўнг, 
1
Б. Франклин чақмоқнинг электрик табиатини исбот қилди ва у лаборатория шароити-
да қандай пайдо қилиниши мумкинлигини кўрсатди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

313
у Францияга Қўшма Штатларнинг биринчи дипломатик вакили си-
фатида келди. Қулликнинг бекор қилиниши ҳақидаги петицияга қўл 
қўйиш унинг энг сўнгги сиёсий ҳаракати бўлди.
Франклин босмахона шогирдлигидан буюк давлат арбоби ва 
донишманд олимга айланди. У барчасига фақат ўз меҳнати би-
лан эришганлигидан фахрланарди ва ватандошларига ҳам шун-
дай қилишни маслаҳат берарди. Нашр қилган календари ҳақида 
эслар экан, у шундай деб ёзади: «Мен календардаги машҳур са-
налар оралиғини фаровонликка олиб келадиган йўл сифатида 
меҳнатсеварликка ва тежамкорликка чорловчи мақол ва маталлар, 
фикрлар билан тўлдирардим».
Франклиннинг ҳаёти – бу йўл ҳамма учун очиқ эканлиги-
ни кўрсатди. «Камбағаллик, хушомад шеърлар ёзиш ва унвон 
орқасидан қувиш одамни кулгили қилиб қўяди» – деб ёзганди у. 
Франклин буржуа ахлоқи нормаларини шундай баён қилган эди.