Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

XVII боб бўйича саволлар
1. Шимолий Америкага келган дастлабки кўчкинчилар ҳаётида пури-
танлик принциплари қандай роль ўйнади?
2. Англия мустамлакаларида ижтимоий ва иқтисодий ҳаётнинг шакл-
ланиши қандай нормаларга асосланган эди?
3. Америкада янги миллатнинг шаклланишига қандай факторлар асос
бўлди?
4. Шимолий Америкада мустақиллик учун курашнинг бошланишига
нималар сабаб бўлди?
5. АҚШ Мустақиллик Декларацияси қандай ғоявий манбаларга таяна-
ди ва қайси принципларни илк бор эълон қилди?
6. АҚШ Конституциясининг асосий ғоялари нималар эди?
7. АҚШ ҳукуматининг қандай асосий тадбирлари унинг ҳудудий кен-
гайишига ва иқтисодий юксалишига олиб келди?
8. АҚШ Конституциясига қўшимча сифатида киритилган «Ҳуқуқлар
тўғрисида билль»нинг мазмуни ва аҳамияти нимада?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

327
XVIII Б О Б. XVI–XVIII АСРЛАРДА
ЛОТИН АМЕРИКАСИ МАМЛАКАТЛАРИ
Мустамлакачилик тузуми ва XVI–XVIII асрлардаги озод-
лик ҳаракатлари. Европада вужудга келган индустриал цивили-
зациянинг мафкуравий асоси маърифатчилик бўлиб, у аста-секин 
бошқа мамлакатлар ва қитъаларга ҳам тарқалди. Янги қадриятлар – 
ҳокимиятнинг бўлиниш принципи, фуқароларнинг қонун олдида 
тенглиги, сўз, йиғилишлар ва партиялар тузиш эркинлиги, бошқача 
фикрловчиларга тоқат, Европа давлатларининг Лотин Америкасида-
ги
1
мустамлакаларида ҳам аста-секин шакллана борди.
Шимолий Америкадаги инқилоб ҳамда Лотин Америкаси мам-
лакатларидаги инқилобий ва озодлик ҳаракатлари янги тартибга 
ўтиш барча мамлакатлар ва халқлар учун бир хилдаги йўналиш 
эканлигини кўрсатди.
Бошқариш тизими. Лотин Америкаси халқларини бўйсундириш 
Колумб Американи очгандан сўнг (1492) дарҳол бошланиб кетди. 
Европаликлар босиб олинган ерларда қаттиқ мустамлакачилик тар-
тибини ўрнатдилар. Кенг мустамлакаларни эгаллаб олган испания-
ликлар у ерларда ҳам худди ўз ватанларидагидек бошқариш тизими-
ни жорий қилдилар.
Бу пайт Испанияда абсолют монархия ҳукм сурарди. Худди шу 
тарзда ҳар бир мустамлакада ҳам вице-қирол ёки генерал-капитан 
бутун ҳокимиятга эга эди. Уларга вилоятларнинг губернаторлари 
бўйсунардилар. Шаҳар ва қишлоқ округларини коррехидорлар ва 
алкольдлар бошқарарди. Ҳинду қишлоқларининг тепасида эса каси-
клар бўлиб, улар ҳокимияти наслий эди. Вице-қироллар ва генерал-
капитанлар кенг ҳуқуқларга эга бўлиб, улар губернаторлар ва бошқа 
амалдорларни тайинлар, хазина ва қуролли кучларни бошқарар, 
турли хил фармонлар чиқарар эди. Бундан ташқари испан мустамла-
каларининг вице-қироли Испания қироли номидан руҳонийларнинг 
тайинланишини тасдиқлар ҳам эди.
1
Лотин Америкаси мамлакатларига Жанубий Америкада ва Шимолий Американинг 
жанубий қисмида жойлашган давлатлар, шунингдек, Кариб денгизидаги ороллар киради. 
Бу ном европаликлар босқинидан кейин бу ерда лотинчадан келиб чиққан испан, португал, 
француз тилларида сўзлаша бошлаганлари учун берилган. Аввал «Ибероамерика», «Индо-
америка», «Испан Америкаси» терминлари ҳам қўлланилган. Бугун БМТ нинг ҳужжатларида 
бу ҳудуд «Лотин Америкаси ва Кариб мамлакатлари» деб юритилади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

328
Испан Америкаси шаҳарларида ҳам маҳаллий ҳокимият орган-
лари мавжуд бўлиб, улар асосан суд ишлари ва ободонлаштириш 
билан шуғулланарди.