Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

XVI–XVII аср биринчи ярмида Германия. Деҳқонлар уруши 
мағлубиятга учраган бўлсада, мамлакатда бир қатор ўзгаришларга 
олиб келди. Жанубий Германияда феодалларнинг деҳқон хўжа-
ликларини тортиб олиш ҳоллари тўхтади. Қўзғолоннинг қайта-
рилиш хавфи остида бир қатор йиғимлар ва қарамлик турлари бе-
кор қилинди. Рицарларнинг юзлаб қасрлари ва монастирлар йўқ 
қилингани ҳам деҳқонларнинг аҳволини бироз яхшилади. Аммо 
умуман Деҳқонлар урушидан кейинги аҳвол, Германиянинг халқаро 
сиёсий ва иқтисодий мавқеининг ўзгариши мамлакат хўжалик 
тараққиёти суръатларининг сусайишига олиб келди. Бунинг устига 
XVI аср иккинчи ярмидан бошлаб Буюк географик кашфиётларнинг 
таъсири сезила бошлади. Шимолий Италия ва Германия шаҳарлари 
орқали ўтган савдо йўли илгариги мавқеини йўқотди. Шимолий гер-
ман шаҳарларининг Ганза иттифоқи ҳам халқаро савдонинг Атлан-
тик океани қирғоқларига кўчганлигидан таназзулга юз тута бошла-
ди. Нидерландиядаги инқилоб туфайли испан ҳукмронлигидан озод 
бўлган голланд савдогарлари немисларни Болтиқ бўйи савдосидан 
ҳам сиқиб чиқара бошлади. Бу пайтга келиб Голландия ташқи савдо 
бўйича дунёда биринчи ўринга чиқиб олган эди.
XVI аср бошларида Германияда вужудга келган мануфакту-
ра ишлаб чиқариши ва эркин бозор муносабатлари ривож топмай 
қолди. Илгари жадал ривожланган Саксония, Гарц ва Тюрингиядаги 
тоғ-кон саноати оғир тушкунликка учради. Немис шаҳарларининг 
оғир аҳволи қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари учун ички бозор-
ни қисқартирди. Энди қишлоқ хўжалигининг фақат чет элларга 
чиқариладиган маҳсулотларигина харидоргир бўлиб қолди. Булар 
асосан дон ва чорвачилик маҳсулотлари эди.
XVI аср иккинчи ярмидан Германияда бошланган иқтисодий 
инқирознинг сабаби фақат савдо йўлларининг Атлантик океа-
ни қирғоқларига кўчиши ва унинг оқибатида бозорларнинг йўқо-
тилиши, немис савдосининг турғунлиги эмасди, Деҳқонлар уруши 
бостирилгандан сўнг немис саноати бошқа мамлакатлар саноати 
билан рақобатга бардош бера олмаганлигида ҳам эди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

221
Мануфактуранинг муваффақиятли ривожланиши учун унинг 
шаҳар доирасидан чиқиб, қишлоққа ҳам ёйилиши лозим эди. Аммо 
Германия шароитида бу деярли мумкин бўлмади.
Германия тоғ-кон саноатидаги инқироз ҳам асосан Деҳқонлар 
урушининг мағлубияти билан боғлиқ эди. Князь ҳокимиятининг 
кучайиши, бу соҳадаги тадбиркорлик фаоллигини тўхтатиб қўйди.