Шуҳрат эргашев жаҳон тарихи (Янги давр. 1-қисм. Xvi–xviii асрлар)

Урушнинг учинчи (швед) босқичи (1630–1635). 1630 йил ёзи-
да Польшани тинчлик сулҳи тузишга мажбур қилиб, Франциянинг 
ёрдамига таянган швед қироли, жасур саркарда Густав II-Адольф 
(1594 –1632) ўз қўшинлари билан Померанияга тушиб, Германи-
яга қарши уруш бошлади. Унинг армияси жуда катта бўлмасада 
жангларда чиниққан ва қатор янгиликларни жорий қилган армия 
эди. Густав II-Адольф Германияга протестантларни зулмдан халос 
қилиш шиори остида келди. Протестантлар яшайдиган немис ер-
ларининг қувватлашига эришган Густав II-Адольф 1631 йил сентя-
брида Лейпциг яқинидаги Брейтенфельд қишлоғида бўлган жангда 
Тилли армиясига ҳалокатли талафот етказди. 1632 йил баҳорида 
Аугсбург ёнидаги жангда эса император қўшинларини тор-мор 
қилди. Шу жангда яродор бўлган Тилли ҳалок бўлди. 1632 йил май 
ойида Густав II-Адольф қўшинлари Бавариянинг пойтахти Мюн-
хенни эгаллади. Урушдаги бундай бурилишдан қўрқиб кетган Фер-
динанд II Валленштейнга мурожаат қилиб, армия қўмондонлигини 
таклиф қилди. Маълум шартлар асосида таклифни қабул қилган 
Валленштейн армияни мустаҳкамлашга муваффақ бўлди.
Бу пайтга келиб швед армиясининг ҳам таркиби ўзгариб, илга-
рига жанговарлигини йўқотган эди. Шунга қарамасдан 1632 йил но-
ябрь ойида Лейпциг яқинидаги Люцен шаҳри остонасида шведлар 
ғалаба қозонишди, Валленштейн Чехияга чекинишга мажбур бўлди. 
Аммо жангда Густав II-Адольф ҳалок бўлди. Валленштейн импера-
торни огоҳлантирмасдан Швеция, Франция ва Саксония билан му-
зокаралар олиб борди. Уни сотқинликда гумон қилган Фердинанд 
II қўмондонликдан четлатди. 1634 йили Валленштейн императорга 
содиқ офицерлар томонидан ўлдирилди.
1634 йил кузида жанговарлигини йўқотган швед армияси Нерд-
линген ёнидаги жангда қаттиқ мағлубиятга учради. Айни пайтда 
император Саксония курфюрсти билан ҳам шартнома тузиш учун 
музокаралар олиб борди. Шартнома 1635 йил Прагада имзоланди. 
Унга кўра император Саксония ҳудудида Реституцион эдиктнинг 
жорий қилинмаслигини эълон қилди. Натижада шимолий проте-
стант князликлари ҳам тинчлик сулҳига қўшилишди. Бу яна Габ-
сбурглар учун қулай сиёсий ҳолатни вужудга келтирди.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

225