Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

0 ‘zg a r m a s  b o sim d ag i  m olya r  issiq lik  

sig‘imi. 

O'zgarmas bosim sharoitida gaz isitilganda 

gaz kengayib tashqi  kuchlatga qarshi ish bajaradi. 

S huning  uchun  kengayish  ishi  AA  ga  teng  q o 'sh im ch a  issiqlik 

m iqdori  sarflanadi.  U  holda  o'zgarm as  bosimdagi  m olyar  issiqlik 

sig'im i  Cp  o'zg arm as  hajm dagi  m olyar  issiqlik  sig'im i  С  dan  ДA 

ish kattaligicha ortiq bo'ladi:

С  =   С  +   AA. 

(

66

)

AA  ishni  aniqlash  u ch u n   I  m o'l  gazni  p o rshen li  silindrga 

qam aym iz  (186-rasm ).  P orshenning  yuzi  5  b o 'lsin .  p  = const  da 

gazni  1  К ga qizdiram iz.  G az kengayib,  porshenni  Ah  balandlikka 

k o 'tara d i  va  AA  ish  bajaradi.  G azning  hajmi  V  dan  V  

gacha 

ortadi,  hajm  o'zgarishi  A F   =   V ' —  V  ga  teng

1

*boMadi.  Ikkinchi 

tom on dan ,  hajm ning  o'zgarishi  A V =   S -  Ah.

A A = p A V = p   ( V ' - V )   =  P V \   -   P V

b o 'la d i.  M en d ele y e v —K lap ey ro n   teng lam asig a  m uvofiq,  gaz 

isitilm asdan oldin p V = R T ,  IK  ga  isitilgandan  so'n g  p V '= R  ( T + 1) 

bo'ladi.  B inobarin,  AA  =R  ( T  +  1) -  R T  =  R.

Shunday  qilib,

AA  =  R. 

(67)

(67)  ga  ko'ra,  gaz  universal  doim iysining  fizik  m a ’nosini  aniqlash 

m um kin:  gaz  universal doimiysi son  qiymati jih a td a n   bir m o ‘1 ideal 

gaining о ‘zgarmas bosimda bir kelvinga qizdirganda kengayish ishiga 

teng  ekan.