Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti


6 4 -   § .  K uchlarni  ikk ita  tarkibiy  q ism larga  ajratish



Download 13,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet157/365
Sana30.12.2021
Hajmi13,37 Mb.
#98245
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   365
Bog'liq
[O`lmasova M 1-qism]

207


6 4 -   § .  K uchlarni  ikk ita  tarkibiy  q ism larga  ajratish

1.  K uch la rni  b u rch a k  o stid a   y o 'n a ltirilg a n   i k k i   ta rkib iy 



qismlarga  ajratish.

Jism lar  ixtiyoriy  yo 'n alish da  ta ’sir  etayotgan  kuchlar  ta ’sirida 

harakatlanishi  m um kin.  Lekin  b a ’zan  berilgan  ayni  shu  m asalani 

hal  etish   u c h u n   k u c h n in g   tay in li  b ir  y o 'n a lish d a g i  t a ’sirini 

bilish  kerak  bo'ladi.  M asalan,  aravachaga  gorizont  bilan  b iror  a  

burchak  hosil  qilgan  holda  F  kuch  ta ’sir etayotgan  bo'lsin  (100- 



a  rasm ).  A ravacha  unga  qo'yilgan  kuch  yo'nalishida  em as,  balki 

gorizontal  y o'nalishda  harakat  qiladi.  A ravachani  qanday  kuch 

harakatga  keltiradi?  Bu  kuchni  aniqlash  uch u n   F  kuchni  o 'z a ro  

burchak  hosil  qilgan  ikki  kuch  bilan  alm ashtirish  kerak.



Bir  kuchni  xu dd i  shu  kuchday  t a ’sir  к о ‘rsatuvchi  va  o'zaro 

burchak  hosil  qilgan  ik k i  kuch  bilan  almashtirish  kuchni  tarkibiy 

qismga  (tashkil  etuvchilarga)  ajratish  deyiladi.

V ektorni  tashkil  etuvchilarga  ajratish  qoidasidan  foydalanib 

(7-  §  ga  q .), 

f

  k u ch n i  g o rizo n tal  y o 'n alg a n   /,  va  vertikal 

y o 'n a lg a n   F2  k uch larg a  a jratam iz  (100-  b  rasm ).  Fx  va  F2 

kuchlar  F  kuchning  tarkibiy  qism i  hisoblanadi.  U lardan  faqat 



F{  kuch  aravachani  harakatga  keltiradi.

2.  Kuchni  ik ki parallel tashkil etuvchilarga  ajratish.

K o 'p in ch a  kuchni  ikki  parallel  tashkil  etuvchilarga  ajratish

b ila n   b o g 'liq   b o 'lg a n   m a sa la la rn i  y e ch ish g a  t o 'g 'r i   k elad i. 

M asalan,  k o 'p rik   u stid a  turgan  m a sh in an in g   k o 'p rik n in g   o 'z  

og'irligini  e ’tiborga  olm agan  holda  u ning  A  va  В  tayanchlariga 

ko'rsatayotgan  kuchini  aniqlash  kerak  b o 'lsin   ( 1 0 1 - a   rasm ).  О 

n u q ta   m a sh in a n in g   o g 'irlik   m a rk a z i,  P  o g 'irlik   k u c h in in g  

qo'yilish  nuqtasi.  P  kuchni  A  va  В   nuqtalarga  qo'yilgan  ikki



101-  rasm.

parallel  kuchlar 

va F2  ga  ajratish  kerak  (101-  b  rasm ).  Parallel 

kuchlarning  teng  ta ’sir  etuvchisini  topishdan  kelib  chiqadigan 

xulosaga  asoslanib  (63-  §  ga  q.)  va  P = F,  + F2,  О A  = /,,  OB = l2 

larni  belgilab,  quyidagi  m unosabatni  yozainiz:



f l - f l

  yoki 


fl  - h

 

va 



Pzh.= h 

f 2  ~  /|  yokI  P-F, 

/, 


f 2 

a -


Keyingi  ikki  ifodalarni  F,  va  F2  kuchlarga  nisbatan  yechsak,  u 

holda:


F , = - A   va  F ^ - j f -  

(140)


f +i 

f + l

m unosabatlarni  hosil  qilam iz.  Bu  m unosabatiardan  foydalanib 

k o 'p rik n in g   A  va  В  tayanchlariga  qanday  kuch  t a ’sir  etishini 

aniqlash  m um kin.  Agar  P,  /,  va  /,  larning  qiym atlari  m a ’lum 

boMsa,  shu  yo‘l  bilan  h ar  qanday  kuchni  ikki  parallel  tarkibiy 

qism larga  ajratish  m um kin.

Kuchlarni  tarkibiy  qismga  ajratish  katta  amaliy  ahamiyatga  ega. 

M asalan,  og‘ir yuklarni  ko'tarishda  ishlatiladigan  minorali  kranning 

loyihasini  tuzishda,  ponani  ishlatishda,  jismlarning  qiya  tekislikda 

muvozanatda turishini  ta’minlashda va h.k.  kuchning taslikil  etuvchi- 

larining  kattaligini  oldindan  hisobga  olish  maqsadga  muvofiqdir.


Download 13,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   153   154   155   156   157   158   159   160   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish