Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

N

132.

  3  -  10

5

 

—2

  bosim  ostida  bo'lgan  bir  atomli  gaz  izobarik

m

kengayganda uning hajmi 2 / dan 7 /gacha ortgan.  Gazning bajargan ishini, 

ichki energiyasining o'zgarishini va unga uzatilgan issiqlik miqdorini toping.

133.

  Geliyning  hajmini  20  dm

3

  dan  10  dm

3

  gacha  kamaytirilganda 

uning bosimi  1 atm dan 2,5 atm gacha ortgan. Shunda gazning ichki energiyasi 

qanchaga ortgan?

д 0   =   a u

+

a

.

---

M assalari  bir  xil  b o'lgan  har  turli  m oddaning,  m asalan,  alu- 

miniy, jez,  g ‘isht,  yog'och  va  hokazo  kabilarning  tem peraturasini 

bir  xil  qiym atga  ko'tarish  uch u n  turli  m iqdorda  issiqlik  berish 

lozimligini  tajribada  ko‘rish  m um kin.

Jism  tem peraturasini  bir  kelvinga  ko'paytirish  uchun  unga 

berilishi  lozim  bo ‘Igan  issiqliq  miqdoriga  son jihatidan  teng  bo ‘Igan 

kattalik  shu jism ning  issiqlik  sig'imi  (C )  deb  ataladi.  SI  da  issiqlik 

sig'im ining  birligi  J/K .

Tajribaning  ko'rsatishicha,  bir  xil  massali  turli  m oddalarga 

bir xil issiqlik berilganda ularning tem peraturasi  turlicha o'zgaradi. 

Shuning u ch u n   m oddalarning  issiqlik xossalarini  xarakterlaydigan 

maxsus  tush u n ch a  —  solishtirma  issiqlik  sig ‘im i  kiritilgan.

B irlik   m a ssa li  m o d d a n in g   te m p e ra tu ra sin i  bir  k e lv in g a  

к о ‘tarish  uchun  unga  berilishi  lozim  bo'lgan  issiqlik  miqdoriga 

son  qiym ati  jih a tid a n   teng  bo ‘Igan  ka tta lik  solishtirma  issiqlik 

sig 'im i  (c)  deb  ataladi.  A gar  m  m assali  m oddaga  Q  issiqlik 

m iqdori  berilganda  uning  tem peraturasi  T2— Tx—A T  ga  o 'zg arsa, 

u  holda ta ’rifga  binoan,

<2 

_  Q

C  ~  m(T2-T{)  ~  т д Т  

(53)

deb  y o za  o la m iz .  S o lis h tirm a   issiqlik  s ig 'im in in g   SI  d a  b irlig i 

J / ( k g K ) .

Berilgan jism ning  issiqlik  sig'im i  (C)  bilan  solishtirm a  issiqlik 

sig'im i  (c)  o 'z a ro   quyidagicha  bog'lanishga ega:

С  =   me, 

(54)

bu  yerda  m —  berilgan  jism n in g   massasi.  S olishtirm a  issiqlik 

sig'im ining  t a ’rifiga  ko 'ra  m  massali jism ni  Tx  tem p eraturadan  T2 

te m peratu rag acha  isitish  uch u n   unga  berilgan  issiqlik  m iqdori 

quyidagi  form ula bilan  hisoblanadi:

Q  =  cm  (T 2  —  Tx) = cm  AT. 

(55)

Jism  soviganda  uning  oxirgi  tem peraturasi  boshlang'ich  tem p era- 

turasidan  past  bo 'ladi  va  issiqlik  miqdori  (55)  formulaga  asosan, 

manfiy b o'lad i,  bu nd a jism   tashqi jism larga issiqlik beradi.