Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

F-^Al^  =  P\S\V\At

  — 

Р2^2^2А1.

E v  E2  va  A  u ch u n   to p ilg a n   q iy m a tla rn i  (171)  te n g lik k a 

keltirib  qo'ysak,  u  holda

Ami

>2

 

, 

Amu?

—

2

—  +   Amgh2  -  — j —  -   Am gh{  =  p {S \V xA t -   P

2

S 2v 2A t

yoki

Люи? 

. 

„  

Am vl 

, 

_

—

2

— + Amgh,  + p lS ]vlAt = —j — + Amgh2  + p2S 2v2At. 

(173)

O q im n in g   u z lu k s iz lig i  h a q id a g i  q o n u n g a   k o 'r a ,  A V -  

= S iv lA t=   S 2v 2A t  va  bu  Am  massali  suyuqlikning  hajm idir.  (173)

ning  o ‘ng  va  ch ap   q ism larin i  A V   h ajm ga  b o 'lib ,  ~ =   p  —

suyuqlikning  zichligi  ekanligini  e ’tiborga  olsak,  u  holda

2 

2 

PUI  ^ 

PU2 

.

—  + pght + P l = —  + pgh2 + p 2 

(174)

bo'ladi. 

va  S 2  kesim lar  ixtiyoriy  tan lan g an   edi,  shuning  uchun 

(174)  ni  quyidagicha  yozish  mum kin:

~2

  + Pgh + P = const. 

(175)

(174)  va  (175)  fo rm ulalar  Bernulli  tenglamasi  deb  ataladi, 

bu  y e rd a :  p  —  sta tik   bosim;  y -   —  d in a m ik   b o sim ;  pg h — 

gidrostatik  bosim  deyiladi.  D em ak,  Bernulli  tenglam asini  (aniq- 

272

---

ro g 'i  te o re m asin i)  sh u n d ay   t a ’riflash  m um kin:  siqilm aydigan 

ideal suyuqlikning  barqaror oqimida  dinam ik,  gidrostatik  va  statik 

bosim la rning   y ig 'in d is id a n   iborat  to 'la   bosim   o q im nin g  h a r 

qanday  kesim ida  o'zgarmasdir.

B e rn u lli  va  u zlu k siz lik   te n g la m a la rin i  faq at  su y u q lik la r 

u c h u n g in a   em as,  balki  g azn in g   siqilishini  va  qovushoqligini 

nazarga  olm asa  b o ‘ladigan  hollarda  gazlarga  ham   tatbiq  qilish 

m um kin.  A niqlanishicha,  gazning  harak at  tezligi  u n ch a  k atta 

bo'lm agan  hollarda  tatbiq  qilish  m um kin  ekan.  Bunday  tezliklarda 

g azlard a  k a tta   ich k i  ish q a la n ish   k u c h la ri  pay d o   b o 'lm a y d i. 

G azn in g   h arak a t  tezligi  tovu sh n in g  a n a   shu  gazda  ta rq a lish  

tezligidan  kichik  bo'lgan  hollarda  gazning  siqilishini  nazarga  ol- 

maslik  mumkinligini  nazariya va  tajriba  ko'rsatadi.  Shuning  uchun

150  —  200  ™  dan  ortm aydigan  tezliklarda  (tovushning  havoda

ta rq a lis h   te z lig i  340 —  )  h a ra k a tla n u v c h i  h avo tii  b e m a lo l

siqilm aydigan  ideal  suyuqlik  deb  hisoblash  va  unga  uzluksizlik 

tenglam asini  va  Bernulli  tenglam asini  tatbiq  etish  m um kin.