Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

10 Colin Maefarlane.  Hit the HeadlmesExcitmg joum alism activities forimprovmg vmtitig and thinking skills.  2012. 
P.  146.
n  Toshalivev  1.  Sarlavha  stilistikasi  T.  Universitet,  1995.  22 b.
41

---

Birikma  sarlavhalar: 
Ushbu  tux  sarlavhalar  orqali  o‘quvchini  matn  haqida 
ko‘proq  xabardor  qilishga  harakat  qilinadi.  Birikma  sarlavhalami  ham  hokim 
boiagining  grammatik  shakliga  qarab  asosiy  qismi  grammatik  jihatdan 
shakllangan va shakllanmagan turlarga guruhlash mumkin.
Gap-sarlavhalar: 
Ushbu  tur  sarlavhalar  tuzilishi  qanday  bo'hshidan  qat’iy 
nazar ma’lum bir xabarni o'quvchiga yetkazishga xizmat qiladi. Misollar «Tanlov 
yakunlandi», «Kuchli va iqtidorlilar taqdirlandi», «Havo aynidi...» v.b.
Bunday sarlavhalar asosan xabar berish vazifasini bajarsa-da,  shu bilan birga 
murojaat,  undash  («Ishq  sirrin  notovonlardin  so‘rang»  « 0 ‘zAS»),  so'roq  gap 
shaklida  sarlavhalar  esa  murojaatni  anglatib  ko'pincha  tanqidiy  matnlarga 
qo'yiladi («Tanqidchilik nega sust?», « 0 ‘zAS»  19 yanvar).
Gap  sarlavhalaming  sodda  va  qo‘shma  gap  (qo‘shma  gapnmg  bog'langan, 
ergashgan, bog‘lovchisiz turlari) tarzidagilari matbuotda qo‘llanadi.
Sarlavhalaming  funksional  xususiyatlarini  tahlil  qilar  ekanmiz,  muallif 
mukammal  sarlavha  tanlashda  «nodir  va  noyob  bir  xilqat,  o‘ta  murakkab  va 
mukammal  bir vujud»12  bo‘lgan tilning  boy  imkoniyatlaridan  samarali  foydalana 
olishi muhim ekanligini yana bir bor anglab yetamiz.
Xulosa  qilib  aytganda,  sarlavhalar  murakkab  ijodiy  nutqiy jarayon  natijasi 
sifatida yozma nutqda xilma~xil vazifalami bajarib keladi. Ular bajargan vazifalar 
o‘zaro bogiiqlikda. birgalikda, aloqadorlikda yuzaga keladi. 0 ‘mi bilan muayyan 
bir sarlavhada u yoki bu vazifa kuchli yoki kuchsizroq namoyon boladi. Ulaming 
turli xil vazifalami bajarishi, tuzilishi, tarkibi jihatdan xilma-xil ko‘rinishlarda kela 
olishi mumkmligi bilan ham izohlanadi.