Shohjahon normurodov

Undoshlar tasnifi:
O‘zbek tilida 24 ta undosh tovush bor. Undosh tovushlar dastlab 3 tomondan tasnif qilinadi:
1) Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra 3ga bo‘linadi ;
1)Lab undoshlari:
a)lab-lab undoshlari: b,p,m,
b)lab-tish undoshlari: v,f,
2)Til undoshlari:
a) til oldi u: d,t,z,s,sh,j,ch,n,l,r,(ana, ajdarcha, sizla, shijoat)
b) til orqa u: g,k,ng,
c) chuqur til orqa: q,g‘,x,
d)til o‘rta:y,
3)bo‘g‘iz undoshi: h
2)Hosil bo‘lish usuliga ko‘ra 3ga bo‘linadi:
1)portlavchilar: b,p,d,t,g,k,j,q,m,n,ng:(qopdagi, namat, keng, boj)
2)sirg‘alovchilar:v,f,z,s,y,r,l,sh,g‘,x,h:(vafosizlarg‘a, oy xohishi, ij)
3)qorishiq:ch
3)Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra 2ga bo‘landi:
1)Jarangli U: b, v, z, g, d, j, dj, g‘, m,n,ng,l,r,y; (abadiy, jilg‘a, ming, gaz, ravon, ij)
2)Jarangsiz U: p, f, s, k, t, ch, sh, x q,h; (paxta, faks, ishchi, haqixi)
ESLATMA: Jarangli undoshlardan 8 tasini jarangsiz jufti bor, 6 tasini esa jarangsiz jufti yo‘q (m,n,ng,l,r,y)
Jarngsizlardan 8tasini jarangli jufti bor, 2 tasida esa jarangli jufti yo‘q (q,h,)
ESLATMA: ba’zi manbalarga ko‘ra undoshlarning yana quydagi 2 ta tasnifi bor:
1)tarkibiga ko‘ra: sof va qorishiq; qorishiq: ch, qolganlari sof
2)ovozning miqdoriga ko‘ra: ovozdorlar(sonorlar) va shovqinlilar; ovozdorlar(sonorlar) (m,n,ng,l,r) qolganlari shovqinlilar.
L-yon tovush, R-titroq tovush, m,n,ng –burun undoshi.


Nutq tovushlarining ma’no farqlash vazifasi
Nutqimizda talaffuzi bir-biriga yaqin lekin yozilishi boshqa bo‘lgan so‘zlar ancha bisyor bo‘lib bularni farqlashda nutq tovushlarining vazifasi kattadir. Masalan: shoh-shox ushbu so‘zlarni talaffuz qilganimizda deyarli bir- xil aytiladi. Lekin ular bir-biridan mutlaqo boshqa so‘zlardir . Bularni yozuvda H va X undoshi farqlaydi. Shoh (podshoh), Shox(daraxt shoxi) Masalan:artish(tozalash)-archish(po‘stlog‘idan ajratish;Ato(in’om sovg‘a)-ota(farzandli erkishi);