Shohjahon normurodov

4-DARS ORFOGIRAFIYA
Hech kimga sir emaski, insoniyat o‘z yaratilishi davridan boshlab ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy-madaniy, fan-texnika va tibbiyot sohasida yuksak taraqqiyotga erishishga harakat qilgan, intilgan. Yangiliklar, kashfiyotlar, ixtirolar qilgan va bu jarayon hozir, ya’ni XXI asrda ham davom etmoqda. Chunki insoniyatning farovon turmush kechirishi aynan shu omillarga bog‘liqligini hech kim inkor etmaydi.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan sohalarda qilingan ixtirolar, o‘zgarishlar tufayli yangi so‘z va atamalar yuzaga kela boshlaydi va bular birinchi bor imlo lug‘atlarida o‘z o‘rnini egallaydi.
Bularga elektrotexnika sohasiga oid android, bayt, bit, piksell, smart, smartfon kabi; sport sohasiga oid autsayder, badminton, bodibilding, bouling kabi; tibbiyot sohasiga oid amneziya, analgin, aura, autizm kabi so‘zlarni; iqtisodiyot sohasiga oid bonus, deportatsiya, deviz, dividend kabi; tilshunoslik sohasiga oid allofon, apokopa, epenteza, fuziya kabi keng qo‘llanilayotgan atamalami misol qilib keltirish mumkin.
Ayni paytda yurtimizda keng tarqalgan imlo lug‘atida esa bunday atamalar aks etmagan. Shuningdek, 90 ga yaqin so‘zning imlosi va 160 ga yaqin so‘zning harflar ketma-ketligi bo‘yicha joylashishi xato berilgan.
Mazkur imlo lug‘atida ushbu xatoliklar bartaraf etildi. Shuningdek, fan-texnika sohasida yuzaga kelgan o‘zgarish va yangiliklami hisobga olgan holda keng qo‘llanuvchi atamalar bilan boyitildi.
Yana shuni ham ta ’kidlash kerakki, mazkur lug ‘atga tilimizda qo'llanadigan barcha so'zlar emas, balki keng qo‘llanuvchi tub so'zlar, yasama fe’llar, yozishda asos va so'z yasovchi qo'shimchalarga ajratish qiyin bo‘Igan boshqa turkumga oid yasama so‘zlar kiritildi.
Mazkur lug‘atga kirtilgan asos va so‘z yasovchi qo‘shimchalarga ajratish qiyin bo‘lgan so‘zlarga: -lan, -lash, -lashtir kabi fe’l yasovchi murakkab qo‘shimchalar orqali yasalgan fe’l (faxrlanmoq, hazillashmoq, davrlashtirmoq); -garlik, -chilik, -garchilik kabi ot yasovchi murakkab qo‘shimchalar orqali yasalgan ot (tayyorgarlik, dehqonchilik, odamgarchilik), -imli, -imsiz, -(a)rli kabi sifat yasov­chi murakkab qo'shimchalar orqali yasalgan sifat (sevimli, yoqimsiz, tushunarli) turkumiga oid so‘zlarni misol qilib keltirish mumkin.