Shodieva nargiza mexrikulovna milliy iqtisodiyot investitsion muhitiga moliya bozorining ta

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.3-rasm. Qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilarning tarkibi
11
 
Qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish evaziga moliyalashtirish manbalarini jalb 
etish asosan korporativ qimmatli qog‘ozlar bozori segmentida yaxshi rivojlangan. 
Aktsiyalar 
emissiyasi 
orqali 
investorlarning 
vaqtinchalik 
bo‘sh turgan 
mablag‘larini investitsion faoliyatga, korxona ustav kapitalini oshirishga 
yo‘naltirish orqali ulush munosabatlariga asoslangan huquqiq iqtisodiy mexanizm 
shakllanadi. Obligatsiyalar emissiyasi orqali esa emitent investitsion faollikni 
10
Миркин Я.М.Национальный доклад «Риски финансового кризиса в России: факторы, сценарии и политика 
противодействия»//Финансовая академия при правительстве РФ, 2006.- сс. 47-51. 
(
www.mirkin.ru
) 
11
Mavzuning nazariy asoslarini tadqiq etilishi natijasida kiritilgan. 
Qimmatli qog’ozlar bozori ishtirokchilari 
Muvofiqlash
tiruvchi organlar 
Emitentlar 
Progessional 
ishirokchilar 
Investorlar 
Davalat mulk 
qo’mitasi 
QQBFMHM 
Moliya vazirligi 
Markaziy bank 
Davalat 
Yuridik shaxslar
Fond birjalari 
Professional 
ishirokchilar 
uyushmasi 
Xalqaro moliya 
tashkilotlari 
Investitsiya 
vositachisi, 
investitsiya 
maslahatchisi, 
investitsiya 
fondi, birjadan 
tashqari savdo 
tashkilotchisi 
Market-
maykerlar 
Davlat 
Yuridik shaxslar 
Jismoniy 
shaxslar 
Xalqaro moliya 
tashkilotlari 

---

44 
oshirish, yangi investitsion loyihalarni amalga oshirish uchun qarz munosabat-
lariga asoslangan mablag‘larni jalb etish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Qimmatli qog‘ozlarni joylashtirish asosan birlamchi bozorlarda amalga 
oshiriladi, Ularning muomalasi esa (qayta oldi sotdisi) ikkilamchi qimmatli 
qog‘ozlar bozorida olib boriladi. Ushbu jarayonlarni tashkil etish individual yoki 
institutsional shakllarda amalga oshiriladi. 
Jahon amaliyotida asosan ularni tashkil etish investittsiya muassasalari orqali 
amalga oshiriladi.Ular birlamchi va ikkilamchi bozorlarda, birjaviy va nobirjaviy 
operatsiyalarni professional tarzda amalga oshiradilar. Shuningdek, xalqaro 
integratsiyalashgan global miqyosdagi operatsiyalar ham amalga oshiriladiki, ular 
orqali jaxon miqyosidagi kapitallarning harakati va investitsion jarayonlarni 
kuzatish va ularga baho berish mumkin. 
Mablag‘larni jalb etish maqsadida kapital iste’molchilari qimmatli 
qog‘ozlarni muomalaga chiqaradi va ularni sotish natijasida ishlab chiqarish 
(savdo–sotiq, moliyaviy faoliyat va h.k.) jarayonini amalga oshirish uchun mablag‘ 
oladi. Kapital iste’molchilari (emitentlar) va yetkazib beruvchilari (sarmoyadorlar) 
o‘rtasidagi munosabatlar qaytarilish, to‘lovlilik yoki mol–mulkka egalik qilish 
huquqini o‘tkazish shartlari bilan amalga oshiriladi. 
So‘nggi yillarda mamlakatimiz qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish 
uchun bir qancha islohotlar amalga oshirilib, ushbu sohaga oid qonunchilikni 
takomillashtirish borasida bir necha me’yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilinmoqda. 
Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish bo‘yicha izchil ravishda ishlar amalga 
oshirilayotgan bo‘lsada, sohada o‘z yechimini kutayotgan muammolar ham 
mavjudligini ta’kidlash lozim. Quyida mazkur sohaga oid asosiy ko‘rsatkichlarni 
tahlil qilish orqali mamlakatimiz qimmatli qog‘ozlar bozori rivojlanishi darajasi va 
muammolariga to‘xtalib o‘tamiz. 

---

45