Шодиев Т. Ш., Ишназаров А. И., Алимов Р. Х. ИҚтисодий ўсишнинг математик

Y
I
. 
Акселерация коэффициенти – техник тараққиёт турига боғлиқ техник 
миқдор: 

катта ҳажмдаги капитални талаб этадиган капиталли техник тараққиёт 
шаротида 

нинг қиймати ошади. 

капитални тежайдиган техник тараққиётда 

нинг қиймати паст 
бўлади. 
Иқтисодий ўсиш моделини яратиш жараёнидан Р.Харрод таҳлилга учта 
тенгламани киритди: 

амалдаги ўсиш суръатлари тенгламаси; 

кафолатланган ўсиш суръатлари тенгламаси; 

ҳақиқий ўсиш суръати тенгламаси. 
1.
Амалдаги ўсиш суръатлари тенгламаси - Р.Харрод модели тенгламаси 
натижасидир. 
У 
ишлаб 
чиқариш 
мақсадларида 
фойдаланиладиган 
маҳсулотнинг ўсишидан бир қисмини жамланишини таъминлаш учун миллий 
даромадда жамғармалар улуши қандай бўлиши кераклигини кўрсатади: 
s
Gc

, 
(1) 
бу ерда: 
G
– (
grоwth
) қандайдир давр бўйича умумий ишлаб чиқаришнинг 
амалдаги ўсиши (ўсгани), масалан йил бўйича: 
Y
Y
G
/


, яъни амалдаги ўсиш 
суръати – бу даромад ўсишининг бизнес давр даромади миқдорига нисбати; 
Y
I
c


/
- капитал коэффициенти ёки бир-бирлик даромад ёки маҳсулот 
ўсишининг “инвестицион қийматини” кўрсатувчи ишлаб чиқаришнинг капитал 
талаб коэффициенти. У капиталнинг тескари унумдорлиги миқдори бўлиб 
ҳисобланади 
c
/
1


S
– миллий даромадда жамғармалар улуши ёки жамғаришга 
мойиллик: 
Y
S
s
/

Агар (1) тенгламани унинг элементлари мазмуни бўйича ёзадиган бўлсак, 
унда Дж.Кейнснинг – инвестициялар тенг жамғармалар, айниятига эга бўламиз:
Y
S
s
/


Y
S
Y
I
/
/


S
I

. 

---

65 
Бироқ Р.Харроднинг ёндашуви Дж.Кейнс ёндашувидан анча фарқланган. 
Кейнсчилик моделида инвестициялар ва жамғармалар тенглиги статик шаклда, 
Р.Харрод моделида эса динамик шаклда ифодаланган: тенгламанинг чап қисми 
Gc
ишлаб чиқариш мақсадларига йўналтирилган маҳсулот ўсишининг 
капиталлаштириладиган қисмини ифодалаб, у жамғармаларнинг 
s
маълум 
улуши билан таъминланиши шарт. 
2. Кафолатланган ўсиш суръатлари тенгламаси. Тадбиркорлар кўзда 
тутадиган ва умуман қониқиш ҳосил қиладиган ривожланишнинг прогнози 
шуни ифодалайди: 
s
cr
G
w

. 
(2) 
Р.Харроднинг фикрича кафолатланган (
warrаnted
) ўсиш суръати 
w
G
динамик мувозанатнинг чизиғи ҳисобланади. Шу билан барча 
cr
(капитал 
талабликнинг 
зарурий 
коэффициенти) 
ҳам 
динамик 
мувозанатнинг 
коэффициенти ҳисобланади: у маҳсулот чиқариш ўсишига янги капиталга 
эҳтиёжни ифодалайди, уни таъминлаш учун шу янги капитал талаб этилади. 
Бундан келиб чиқадики кафолатланган ўсиш суръати тенгламасида 
инвестициялар 
ex-ante
ва жамғармалар 
ex-post
тенглаштирилади.
Миллий даромадда жамғармалар 
s
улуши – зарурий капитал талаблилик 
коэффициенти 
cr
каби доимий миқдор бўлгани сабабли Р.Харрод 
кафолатланган ўсиш суръати (
w
G
) нинг доимий даражаси ҳақида хулосага 
келди. 
Агар амалдаги ўсиш суръати (1) прогнозланаётган, кафолатланган 
суръати (2) билан мос тушса, унда иқтисодиёт қатъий узлуксиз ривожланишга 
эга бўлади. Бироқ, Р Харроднинг таъкидлашича бундай қатъийлик статистик 
даражада ҳам динамик даражада ҳам мавжуд эмас. Иккала тенгламани 
солиштириб 
;
(