Shilgan hamda rezerv kapitali

9.5.Kutilayotgan harajatlar va to‘lovlar uchun rezervlarning hisobi 
 
Korxonalar o‘zlarining yaqin kelajakda kutilayotgan harajatlari va to‘lovlari uchun , 
masalan joriy va kapital ta’mirlash uchun, xodimlarga mehnat ta’tili hisoblash uchun va 
boshqalar uchun, rezerv tashkil qilishlari mumkin. Bunday rezervni tashkil etishdan 
asosiy maqsad bo‘lib kutilayotgan harajat va to‘lovlarni hisobot yili oylari bo‘yicha teng 
taqsimlab borish hisoblanadi. Rezerv tashkil qilishning me’yorlari va tartibi korxonaning 
hisob siyosatida belgilangan bo‘lishi lozim. Tashkil etilgan rezerv korxonaning 
harajatlariga olib boriladi va u quyidagi buxgalteriya yozuvi bilan aks ettiriladi: 
Debet 2010,2310,2510,2710,9420,9430 (harajatni aks ettiruvchi schyotlar) 
Kredit 8910 “ Kutilayotgan harajatlar va to‘lovlar uchun rezervlar”
Rezervning ishlatilishi 8910 “Kutilayotgan harajatlar va to‘lovlar uchun rezervlar” 
schyotining debetida va qilingan sarflarni aks ettiruvchi schyotlarning (1010-1090, 
6710,6520,6890,2310,2510,2710 va boshqalar) kdeditida aks ettiriladi. Ishlatilmay 
qolgan rezerv summasi hisob siyosatida ko‘zda tutilgan tartibga ko‘ra kelgusi yilga 
o‘tqazilishi, shuningdek harajatlarni kamaytirishga olib borilishi yoki korxona 
daromadiga olib borilishi mumkin, ya’ni: 
Debet 8910 “ Kutilayotgan harajatlar va to‘lovlar uchun rezervlar” 
Kredit 2010,2310,2510,2710,9420,9430 ,9390 
Rezervlarning analitik hisobi ularning turlari bo‘yicha yuritiladi. 

Asosiy faoliyatdan olingan qo‘shimcha daromadlarning hisobi 
 
21-son BHMSga muvofiq asosiy faoliyatdan olingan qo‘shimcha daromadlar 
quyidagi schyotlarda hisobga olinadi: 
•
 9310 “Asosiy vositalarning chiqimidan olingan foyda” –bu passiv va 
vaqtinchalik schyotda korxonalar o‘zlarining asosiy vositalarini sotishdan va boshqa 
chiqimlaridan olgan foydasini hisobga olishda foydalanadilar. Schyotning kreditida 
olingan foyda yil maboynida to‘planib boradi. Ushbu foyda asosiy vositalarning sotish 
(berish ) qiymatidan ularning qoldiq qiymatini va sotishdan olingan QQS summasini 
ayirgandan qolgan summadan iborat bo‘ladi. Masalan, boshlang‘ich qiymati 500000 
so‘mlik, jamlangan eskirish qiymati 300000 so‘mlik kompyuter 440000 so‘mga sotildi 
deylik. Sotishdan olingan QQS summasi ushbu holda 40000 sumni ((440000 – 200000) 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

181 
*20/120), sotishdan olingan foyda summasi esa – 200000 sumni ( 440000-200000-

40000) tashkil qiladi. Ushbu foyda summasi debet 9210 “Asosiy vositalarning chiqimi” 
schetda va kredit 9310 “ Asosiy vositalarning chiqimidan olingan foyda”schyotida aks 
ettiriladi. 
Yil yakunida ushbu 9310- schyotning kreditida to‘plangan summa uning debetiga va 
9900 “ Oxirgi moliyaviy natija” schetining kreditiga yoziladi va shu asosda u yopiladi. 
•