Shartli va shartsiz operatorlar

Darsning borishi


Tashkiliy qism: O`quvchilar tug`ilgan yil, oy, kunlari bo`yicha kattadan kichikka qarab yozuv taxtasi yonida saflanadilar va ketma – ket “Tenglik”, “Tenglama”, “Al -jabr”, “Val-muqabala” nomlarini aytadilar. “Tenglik” nomini aytganlar “Tenglik” guruhini, “Tenglama” nomini aytganlar “Tenglama” guruhini, “Al-jabr” nomini aytganlar “Al-jabr” guruhini, “Val-muqobala” nomini aytganlar “Val-muqabala” guruhini tashkil qiladilar. O`quvchilardan mavzu o`tilayotgan sana to`grisida ma’lumotlar so`raladi. Masalan ushbu mavzu 9.10.2010 yilda o`tkazilayotgan bo`lsin.
1. 2010 yil vatanimizda qanday nomlandi? 2.2009 yil yurtimizda qanday nomlangan edi. 3.Oktabr oyida yurtimizda qanday sanalar nishonlanadi.4. Al – Xorazmiy haqida nimalar bilamiz. 5. 9 soni qanday son ?
. Yozuv taxtasining o`ng tomoniga “Tenglik”, “Tenglama”, “Al-jabr” va “Val-muqabala” so`zlari yozilib, har bir guruh darsda ishtirokiga qarab ballar bilan baholanadilar.
“TENGLIK” guruhining taqdimoti: Bunda “Tenglik” guruhi Tenglik to`g`risida tushuncha beradilar. Jumladan Sonli ifoda sonlardan tuzilib, arifmetik amallar belgilari bilan birlashtirilgan yozuv ekanligi, “=” belgisi bilan birlashtirilgan ikkita sonli ifoda sonli tenglikni tashkil qiladi. Sonlardan tuzilib, “=” belgisi bilan birlashtirilgan ikkita ifoda tenglik deb ataladi (5 sinf). Agar tenglikning chap va o`ng qismlarining qiymatlari bir xil son bo`lsa, u holda bunday tenglik to`g`ri tenglik deyiladi. Algebraik ifoda sonlar va harflardan tuzilib, amallar belgilari bilan birlashtirilgan ifodadir. Agar algebraik ifodaniga kirgan harflar o`rniga biror sonni qo`yilsa va ko`rsatilgan amallar bajarilsa, u holda natijada hosil qilingan sonni berilgan algebraik ifodaning son qiymati deyiladi. “=” belgisi bilan birlashtirilgan ikkita algebraik ifoda algebraik tenglik deb ataladi.

“TENGLAMA” guruhining taqdimoti: Bunda “Tenglama” guruhi Tenglama haqida tushuncha beradilar. Jumladan, Harf bilan belgilangan noma’lum son qatnashgan tenglik tenglama deyiladi. Tenglik belgisidan chap yoki o`ng qismidagi har bir qo`shiluvchi tenglamaning hadi deyiladi. Tenglamaning ildizi deb , noma’lumning shu tenglamani to`g`ri tenglikka aylantiradigan qiymatiga aytiladi. Tenglamani yechish -uning barcha ildizlarini topish yoki ularning yo`qligini ko`rsatish demakdir. ax=b ko`rinishdagi tenglama chiziqli tenglama deyiladi. Bunda a va b – berilgan sonlar, x – noma’lum son. Agar a≠0 bo`lsa, bu tenglama yagona ildizga ega: x = yoki x = b : a; agar a=0, b=0 bo`lsa, chiziqli tenglama cheksiz ko`p ildizga ega bo`ladi. Bu holda 0 ∙ X = 0 ifodada x ning o`rniga istalgan son qo`yilsa, tenglamaning chap va o`ng qismlari o`zaro teng bo`laveradi; agar a=0, ammo b≠0 bo`lsa tenglama yechimga ega bo`lmaydi.