«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Mehnat qurollari. Mazkur omilga qayta ishlanmaydigan, ish- lab chiqarishda bevosita foydalaniladigan tabiiy moddalar kiradi (masalan, shaxtadagi ko‘mir, ruda va h.k.).

Yer omili. Bu tabiiy omil bo‘lib, unga tabiiy boyliklar, foydali qazilmalar, haydaladigan yerlar, bog‘lar, o‘rmonlar va h.k. kiradi.

Kapital omili. Bu tovar ishlab chiqarishda va xizmat ko‘rsa- tishda ishlatiladigan ne’matlar majmuasidan iborat. Kapital juda ko‘p qirralarga ega. U ma’lum miqdordagi pul, inson qobiliyati, malaka va ma’lumot bo‘lishi mumkin.

Tadbirkorlik omili. Bu omil ikki qismdan iborat: 1. Tadbirkor- lik faoliyati, bunda tashabbus, topqirlik, tavakkalchilikdan foy- dalanish ko‘zda tutiladi. 2. Tadbirkorlik qobiliyati inson kapitali- ning muhim turi bo‘lib, u ne’matlar yaratish va xizmatlar ko‘rsa- tish uchun boshqa omillarni muvofiqlashtirish va uyg‘unlashtirish faoliyatini o‘z ichiga oladi.

Moddiy omillar inson omili bilan birikkan taqdirdagina ishlab chiqarish sodir bo‘ladi, hayotiy ne’matlar yaratiladi. Ular, birin- chidan, moddiy mahsulotlardan, ikkinchidan, turli xizmatlardan iborat bo‘ladi.

Ishlab chiqarishning mazkur omillari nuqtayi nazaridan fikr yuritganda O‘zbekiston Respublikasining imkoniyati juda yuqo- ridir. Chunki O‘zbekiston Respublikasi aholisining 69 foizi yosh- lardan iborat bo‘lib, ular salohiyatli mehnat resurslarini, ishchi kuchini tashkil etadi. Bundan tashqari mamlakat aholisining savodxonlik darajasiga ko‘ra rivojlangan mamlakatlar bilan raqo- batlasha oladi. Bu ishlab chiqarishning ko‘p (aqliy va jismoniy)

mehnat talab etuvchi tarmoqlarini rivojlantirish imkoniyatlari mavjud ekanligidan dalolat beradi. Ayni paytda O‘zbekiston hudu- di (447,4 ming kv.km)da mashhur Mendeleyev davriy jadvalining barcha elementlari topilgan. Demak, mamlakatda ishlab chiqarish- ning barcha shakllarini rivojlantirish uchun asos bor.

Ishlab chiqarish o‘zining maqsad-mohiyatiga ko‘ra ikki qism- ga ajratiladi:

1. 
   Moddiy ishlab chiqarish — moddiy shakldagi mahsulotlarni, masalan, oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar joy va boshqalarni yara- tish hamda ishlab chiqarish uchun zarur bo‘lgan xizmatlar ko‘rsatish. Mazkur sohaga sanoat, transport, aloqa, qurilish, qishloq xo‘jaligi va boshqa shu kabi tarmoqlar kiradi.
   
2. 
   Nomoddiy ishlab chiqarish — moddiy shaklga ega bo‘lma- sa-da, aholi uchun zarur xizmatlarni o‘z ichiga oladi. Mazkur sohaga jismoniy tarbiya, sport, bilim berish, madaniy-maishiy va tibbiy xizmat ko‘rsatish kabilar kiradi.