«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Download 2,02 Mb. bet 78/138 Sana 06.01.2022 Hajmi 2,02 Mb. #324943

Bog'liq
amaliy geografiya

Bu sahifa navigatsiya:

• Tavsif Yil boshiga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar 1965
• Bilimingizni sinab koring

1926- 1940	1941- 1950	1951- 1960	1961- 1970	1971- 1985
1986- 1996
Suv resurslari	103,7	113,8	119,9	116,2	109,6	98,6
Suv oqimi sarfi	43,8	50,5	56,9	70,8	92,2	—
Daryo deltalarida yetib kelgan suv	59,9	63,2	63,0	45,4	17,4	14,6
Daryo deltalarida sarflangan suv	6,1	8,0	7,8	3,9	2,4	2,0
Dengizga quyilgan suv	53,8	55,2	55,2	41,5	15,0	12,6

5-jadval

Tavsif	Yil boshiga tegishli bo‘lgan ma’lumotlar
	1965	1970	1975	1980	1985	1989	1999	2003
Sathi m	52,5	51,5	49,4	46,3	42,2	38,6	35,0	30
Hajmi, km3	1040	975	845	675	470	329	231,3	155
Maydoni, ming km2	64,4	61,2	57,4	52,1	45,0	36,5	28,0	20

H


K


N


Orol dengizi rejimining o‘zgarishi (A.Y.Asarin ma’lumotlari bo‘yicha)

Orol dengizi sathi 1960—1970-yillari 21 sm, 1971—1980-yil- larda 68 sm, 1981—1985-yillarda 80 sm ni tashkil qildi.

Orol dengiziga Amudaryo va Sirdaryodan 1941—1960-yillari 55,2 kub km; 1961—1970-yillari 41,5; 1971—1985-yillari 15,0; 1986—1996-yillari 12,6 kub km suv kelgan.

Hozirgi paytda Orol dengizining qurib qolgan qismi maydoni 3 mln ga ni tashkil qiladi. Dengizning qurigan qismi yalang te- kislikdan iborat bo‘lganligi uchun yerosti suvlarining gorizontal harakati qiyin, shuning uchun ularning asosiy qismi bug‘lanib, tuproqda tuz miqdorining ortib ketishiga olib keldi.

Amudaryo va Sirdaryo quyi qismiga oqib kelayotgan suvning kamayishi oqibatida bu yerlardagi botqoq va to‘qaylar maydoni qisqarib, cho‘llashish jarayoni rivojlandi.

Hozirgi vaqtda Orol dengizi muammosi yechimi ikki narsa- ga — dengiz sathini ma’lum darajada ushlab turishga va Orolbo‘yi ekologik sharoitini yaxshilashga qaratilgan.

Orol dengizi sathini ma’lum bir balandlikda, ya’ni 33 m mut- laq balandlikda ushlab turish uchun Orolga har yili Amudaryo va Sirdaryodan 20 kub km suv tushib turishi lozim.

Orolbo‘yi hududida ekologik sharoitni yaxshilashning asosiy yo‘li aholini toza ichimlik suvi bilan ta’minlash, qurib qolgan o‘zanlar, ko‘llarga muntazam ravishda suv yuborish, dengizning qurigan qismida shamol harakatini to‘sish uchun qumlarni o‘simliklar bilan mustahkamlash, yerlarning meliorativ holatini yaxshilash, yaylovlar, pichanzorlar maydonini kengaytirishdan iborat.

Bilimingizni sinab ko'ring:

?1. Orol dengizi qurishining asosiy sababi nima?

2. 
   Orol dengizini saqlab qolish uchun qanday tadbirlarni amalga oshirish lozim?
   
3. 
   Orolbo‘yi hududi ekologik sharoitini yaxshilash uchun nimalar qilish lozim?
   
4. 
   Orol muammosini yechish bo‘yicha o‘z fikrlaringizni daftaringizga yozing.
   

8. 
   b o b
   

ISHLAB CHIQARISHNING TEXNIK-IQTISODIY ASOSLARI

Aziz o‘quvchilar! Sizlar ushbu bobda quyidagi mavzular bilan tanishasiz: ishlab chiqarish jarayoni, ish kuchi, mehnat, kapital, moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish, korxona, texnik loyiha, tabiiy va inson resurslari.

Inson har doim uchta vazifani bajarib kelgan. Uning aholini tabiiy takror ko‘payishida bevosita ishtirok etuvchi, ishlab chiqa- ruvchi hamda o‘zi ishlab chiqargan oziq-ovqatlar va kiyim- kechaklarning asosiy iste’molchisi sifatida namoyon bo‘lishi sizlarga oldingi sinflarda o‘tilgan darslardan ma’lum. Inson baja- radigan vazifalar qatorida uning ishlab chiqarish subyekti ekanligi eng muhim belgilaridan biridir.

Inson ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etar ekan, doimo mehnat qurollarini, texnik vositalarni takomillashtrishga, sarf- xarajatlarni esa qisqartirishga intilib kelgan. XIX asrdagi sanoat inqilobi va XX asrdagi fan-texnika inqiloblari texnika-texnologiya bilan ishlab chiqarish o‘rtasidagi aloqalarning yana ham samarali bo‘lishiga xizmat qilmoqda.

Sizlar bu bo‘limda ishlab chiqarish jarayoni tushunchasi, ish- lab chiqarishni hududiy tashkil etishning asosiy omillari, sanoat korxonasini joylashtirish va boshqarishni geografik tadqiq etish to‘g‘risida ma’lumotlar olasiz. Undan tashqari, texnik loyihalarni asoslashda geografik tadqiqotlar natijalaridan foydalanish, soha kompleks dasturlarini amalga oshirishda geografiyaning aha- miyati, kompleks mintaqaviy loyihalarni amalga oshirishda geografiyaning o‘rni, tabiiy va inson resurslari hamda ularni iqtisodiy-geografik asoslash bo‘yicha ham zaruriy hajmda ma’lu- motlar taqdim etiladi.

Download 2,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: