«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Morfologik  moslanishlar.  Yer  yuzining  tropik  va  subtropik  iqlim 
mintaqalarida o‘sadigan o‘simliklar yuqori haroratning ta’sirini kamaytiruvchi 
bir  qator  moslanishlarga  ega.  Barglarning  rangi  och  tusda  bo‘lishi,  sirti 
tukchalar  yoki  mum  bilan  qoplanganligi  buning  yaqqol  misolidir.  Barglar 
shaklining  o‘zgarishi  natijasida  barg  yuzasining  kichrayishi  ham  ortiqcha 
yorug‘lik  nuridan  himoya  vositasidir.  Masalan,  barglarning  tikanlarga 
aylanganligi  (kaktus),  mayda  qipiqsimon  shaklda  bo‘lishi  (saksovul,  archa), 
barglarning  qirqilgan  bo‘lishi  (palma),  barglarning  buralgan  bo‘lishi  (kovul), 
ignasimon  shaklda  bo‘lishi  (qarag‘ay,  qoraqarag‘ay). 
Barg yaprog‘ining burilishi natijasida barg yaproqlari yorug‘likka nisbatan 
vertikal  yo‘nalishda  joylashadi,  bu  esa  o‘z  navbatida  ularni  ortiqcha  qizib 
ketishdan  himoyalaydi. 
Sovuq  iqlim  sharoitida  o‘sadigan  daraxtlarning  bo‘yi  past  bo‘lishi  (qa-
yin,  tol),  yer  bag‘irlab  yotib  o‘sishi  (Turkiston  archasi),  o‘t  o‘simliklar 
yostiqsimon shaklda (yaylov o‘simliklari) bo‘lishi ham morfologik moslanish-
lar  natijasidir.  Bu  o‘simliklarga  shamolning  ta’siri  kam,  qishda  esa  ular  qor 
bilan  qoplanib,  sovuq  ta’siridan  ko‘proq  himoyalangan  bo‘ladi,  yoz  oylarida 
tuproqning  issiqligidan  ko‘proq  foydalanadi.