«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

Biokimyoviy moslanishlar.
 Yuqori harorat ta’sirida issiqsevar o‘simliklar 
hujayralari  sitoplazmasida  ayrim  moddalarning  (organik  kislota,  tuz) 
konsentratsiyasi ortadi. Bu moddalar sitoplazmaning ivib qolishiga to‘sqinlik 
qiladi,  zaharli  toksinlarni  neytrallaydi.  Sovuqqa  chidamli  o‘simliklar 

---

55
hujayralari  shirasi  tarkibida  sovuq  haroratda  suv  kamayishi  hisobiga  shakar 
miqdori  ortadi,  bu  esa  o‘simliklarni  muzlashdan  himoya  qiladi. 
Fiziologik moslanishlar.
  Issiq  haroratda  o‘simliklarni  qizib  ketishdan 
himoya  qiluvchi  samarali  vosita  –  barg  og‘izchalari  orqali  transpiratsiya  –
suv  bug‘latish  hisoblanadi.  Cho‘l  o‘simliklarining  ko‘pchiligi  qisqa  hayot 
sikliga  ega.  Ularning  vegetatsiya  davri  bahorga  to‘g‘ri  keladi,  yozda  esa 
bu  o‘simliklar  tinim  davriga  o‘tadi.  Urug‘i  tinim  davrini  o‘tadigan  bir 
yillik  o‘simliklar  efemerlar  deyiladi.  Piyozboshi,  tugunagi,  ildizpoyasi  tinim 
davrini  o‘tadigan  ko‘p  yillik  o‘simliklar  esa  efemeroidlar  deyiladi. 
Ayrim  o‘simliklar  (yo‘sinlar)  va  lishayniklar  mavsumning  suv  tanqis 
bo‘lgan haddan tashqari issiq va sovuq davrlarida tanasidagi suv miqdorining 
kamayishi  natijasida  uzoq  muddat  anabioz  (hayotiy  jarayonlarning  vaqtin-
chalik  to‘xtashi)  holatiga  o‘tadi.