♦шарқ нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси

104

---

О йбе гим м е н и н г
хусусида сўрадилар. М ен «САГУга кирганимда, ҳаммасини 
анкетада о чи к ёзганман», — деб жавоб бердим. Дорилфу- 
нун раҳбарлари менинг масалам бўйича ГП Уга мурожаат 
килганларида, улар «Университетга кирган биринчи ўзбек 
қизи шуми?» «Ўқисин! Т ў сқи н л и к қилманг!» — деб жавоб 
берганлар.
Мендан бир йил кейин С А ГУ н и н г қи ш л о к хўж алик 
факультетига Орифхонова деган ўзбек қизи ўқиш га кирган. 
У русчага жуда уста, ўткир, ақлли қи з эди. Бизга аналитик 
қимёдан даре берган профессор Новиков ҳар икким изни у 
билан қиёс қилиб, хатто: «Ўзбек қизлари йигитларга кара- 
ганда истеъдодлироқ экан», деб кулган.
Аммо у истеъдодсиз киш и бўлишига қарамай, САГУ 
факультетларининг бирига декан бўлди. Шунда у аъло ўқий- 
диган, профессорларнинг суюкли талабаларидан бири бўлган 
синглим Шарифани бойнинг қизи, деб дорилфунундан, ўқиш- 
дан хайдаттирди.
Парткомда мен билан хушмуомалалик ила сўзлашса- 
лар-да, мен ранжидим, хафа бўлдим. Ойбекка йўллаган бир 
мактубимда кайф интимнинг хиралиги, дилгирлигим, ҳаёт 
ғавғоларидан чарчаганлигим хусусида ёзган эдим. Кўп ўтмай, 
Ойбекдан жавоб келди. Жавоб шеърий эди, албатта. Ой­
бек кўпинча менга мактублар билан бирга шеърлар хам 
йўллар эди. М ана, ўша шеър:
Ҳ еч й и е л а м а , ҳе ч қ а й е у р м а , д а р д л и к,из!
К ў з л а р и н г д а н э р к ю л д у зи с ў н м а си н .
Н а ш ъ а л а р д а н ха ё л и н г д а м а р ж о н т из,
К и п р и г и н г г а а сло ҳ у з у н к,унм асин.
Ё ш к ў н г и л л а р ш ў х л и к к,илса я р а ш а р ,
То е ла р да га булок, к а б и ш ў х , ш о д б у л !
Ш ў х р у ҳ л а р д а ҳ а ё т қ а й н а р , и ш қ т ош ар,
Б а ҳ о р и н г н и х а р о б қ и л м а с а л а м , дўл .
Я н г и ў й л а р , я н ги к у й л а р т о ш а р к а н ,
К о р а , қ ў р қ и н ч х а ё л л а р н и от узок,!
Ш ў х л и к л а р д а н ёш к ў н г л и н г г а қ а н о т ток,!
Н у р л и к у н л а р , и п а к т у н л а р қ и з и с а н !
105

---

З а р и ф а С а и д н о с и р о в а
Ойбек уз мактубларини факультетга, менинг номимга 
юборар эди. М ен ҳар куни м уш тоқлик ила кутардим. Коро- 
вул олдидаги стол ни тез-тез кўздан кечирар эдим.
Ойбекнинг бир неча дўстлари физика-математика бўли- 
мида мен билан бирга ўқирдилар. (Айтиб ўтганимдек, кимё 
факультети 1930 йилда ажралиб чиққан. Биз шу факуль- 
тетнинг биринчи битирувчилари бўлган эдик.) Шулардан 
бири М аж ид Қодирий эди. Орадан бир қанча йиллар ўтгач, 
у менга бир воқеани айтиб берган. У н и н г эслашича, Ой- 
бекда менинг номимга келган хатларни аввал улар очиб 
ўқир эканлар; кейин конвертни яхшилаб елимлаб, жойига 
кўяр эканлар-да, чет-четда пойлаб турар эканлар. М ен хат­
ни суюниб олганим, конвертни очганим шу ердаёк четла- 
ниб. шошилиб ўқиганимни кузатар эканлар.
* * *
Ойбек Ленинградда таҳсилда экан, техникумдаги муал- 
лими Иброхим афандининг Ленинград турмасида хибсда 
турганидан хабар топади. У шу ер да ўқиётган ўртоғи М у қ - 
сид билан Иброхим афандини кўргани боради. Ш унда М у к- 
сид хибсдаги домласига Ойбек икковим изнинг унаштирил- 
ганимизни айтади. Иброҳим афанди буни эшитиб, ғоят мам- 
нун бўлади.
М ен Иброхим афандининг сую кли шогирдларидан эдим, 
Ойбекни-ку у ниҳоятда севарди. Билмадим, такдирнинг қан- 
дай ўйини уни Туркиядан Тош кентга олиб келиб ташла- 
ган?! Бечора домламиз ёлғиз, оиласиз, ғариб бир муаллим 
эди. Биз барчамиз уни севардик, хурмат килардик.
1928 йили декабрнинг сўнгги кунларида Ойбек Тош ­
кентга таътилга келди. Киш , айни чиллаи гарозон кунлари 
эди. Калин кор ёккан. Томдан кураб ташланган кор уюм- 
лари тор, эгри кўчаларни тўлдириб юборган, шу туфайли 
кўча-кўйлар кимсасиз кол ган пайт эди.
Кутилмаганда Ойбек коматлари келишган, баланд бўйли, 
кўркам и кки ўртоғи билан кириб келди. (У н и н г устидаги 
калин пальто ва кулокчин хал и хам эсимда. У ана шу 
кийимда Ленинградда расмга туш ган ва бу раем ун и н г ки- 
тобларида кўп маротаба эълон килинган.) Э ш икни очишим 
билан унинг юзида илик табассум, кўзларида эса севинч ва 
мехр порлаб юборди. М ен и н г ҳам соғинчдан ўртанган, уни 
кўриш га м уш ток кўнглимда севинч ва ғурур тош кини...