♦шарқ нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси

---

Зарифа
Саидносирова
ОЙБЕГИМ 
МЕНИНГ
Хот иралар
♦ШАРҚ» НАШРИЁТ-МАТБАА 
АКЦИЯДОРЛИК КОМПАНИЯСИ 
БОШ ТАҲРИРИЯТИ 
ТОШКЕНТ — 2005

---

С 21
Нашрга тайёрловчи ва масъул муҳаррир 
Н а и м К А Р И М О В
vo
.:s' cr Navoiy
n o m i’agi
’ihek-s 
op
. M K
С а и д н о с и р о в а , З а р и ф а
Ойбегим менинг: Хотиралар [Нашрга тайёрловчи ва масъ­
ул муҳаррир Н. Каримов.]. — Т.: «Шарк->, 2005. — 256 б.
Б Б К 83.3Ў7
20
: С / £ £
Ж
1
-
о
© « Ш а р к» наш риёт-м атбаа а ки и я д о р л и к ко м п а ни я си
Б ош та х р и р и я т и . 2005.

---

С евги ва вафо достони
1986 йилнинг ёз ойлари. Зарифа опа Тошкентдаги ши- 
фохоналарнинг бирида даволанаётган кезлар. Кунларнинг 
бирида кўргани борсам, опа қўлимга семизгина бир папка­
ми тутқазиб, ўз хотираларини қоғозга туш ирганини айтди, 
таҳрир қилиб, нашр этишимни буюрди.
Биз, Тил ва адабиёт институтининг бир гур ух ходимла- 
ри, 1975 йилдан 1985 йилгача О йбекнинг шахсий архивида 
ишлаб, унинг йигирма жилддан иборат «Мукаммал асар- 
лар тўдлами»ни нашрга тайёрлаган эдик. Ана шу ўн йил- 
лик давр ичида Зарифа опа билан она-бола бўлиб кетдик. 
У н и н г ажойиб инсоний сифатларини кашф этиб, қатъий 
ички интизомга эга, мустаҳкам иродали, ғайрат ва шижоат- 
га тўла киш и эканлигидан воқиф бўлдик. У ҳаётининг 
сўнгги йилларида оғир хасталикка йўлиққан эди. Дастлаб 
ҳар ой да, кейин ҳар и кки хафтада шифохонада ётиб, сув 
олдирар, аммо шунда ҳам бирор соатни беҳуда ўтказмас- 
ликка ҳаракат қилар, сув олдириши биланоқ лекция ўқигани 
чопар эди. Биз хам ун и н г шундай ишлаш ва яшаш усулига 
одатланган эдик. Ш у н и н г учун хам Зарифа опа қўлёзмани 
менга берганида, уни, албатта, ўзи нашр этишига ишонган 
эди м. Л е ки н у бир куни менга очиғини айтди, «Мен ўляп- 
ман», деди. М ен ун и н г сўзларига ишонмадим. Л еки н ора- 
дан кўп ўтмай, ўша йилнинг 16 августида вафот этди.
Зарифа опа хаётининг сўнгги кунлари яқинлашиб қол- 
ганини сезиб, хотиралар устидаги ишини жадаллатган экан. 
Ш у н и н г учун хам уш бу китобнинг иккинчи ярми анчагина 
шошма-шошарлик билан ёзилган. Зарифа опа Ойбек хаёти 
билан боғлиқ хотираларининг маълум бир қисмини ҳатто 
қоғозга туширишга хам улгурмаган. У менга баъзи бир 
воқеаларни айтиб, шуларни ушбу китобга киритишим ло- 
зимлигини таъкидлади. М ен хотиралар китобини нашрга 
тайёрлаш жараёнида Зарифа опа ҳикоя қилиб берган ана 
шундай лавҳаларнинг фақат баъзи бирларидангина фойда- 
ландим, холос.
3

---

З а р и ф а С а и д н о с и р о в а
Уш бу китобнинг биринчи боби Зарифа опанинг бола- 
лик хотираларига бағишланган. Бу боб бевосита Ойбек 
мавзуига алоқадор бўлмагани учун Зарифа опа уни ҳозирча 
эълон қилмасликни сўраган эди. Л еки н бу боб катта маъ- 
рифий аҳамиятга эга бўлгани учун уни китобга киритиш ни 
лозим, деб топдим. Зарифа опанинг фарзандлари хам ш ун­
дай фикрга келишди.
Зарифа опа Туркистонда таваллуд топган атоқли маъри- 
фатпарвар Саидносир М ирж алил^ ўғл ин ин г фарзанди эди. 
Саидносир М иржалил ўғли — Ўзбекистондаги жадидчи- 
лик ҳаракатининг кўзга кўринган намояндаларидан бири. 
Туркистон мухториятининг аъзоси М унаввар кори Абдура- 
шидхонов, Убайдулла Хўжаев, Чўлпон сингари миллий ис- 
тиқлол учун курашган улуғ юртдошларимизнинг сафдоши 
эди. Ш у туфайли у мустабид тузум нинг дастлабки курбон- 
ларидан бири бўлди.
Саидносир М ирж алил ўғли Зарифа опанинг илғор ўзбек 
қизларидан бири сифатида шаклланишида катта роль ўйна- 
ди. Эҳтимол, Зарифа опа усиз Тош кентга кўчиб келмаган, 
рус ва ўзбек мактабларида баравар билим олмаган, бирин­
чи ўзбек рассом қизи, биринчи ўзбек кимёгар кизи, деган 
шарафларга муяссар бўлмаган ва Ойбек ҳазратлари билан 
танишмаган бўлармиди. Аммо такдир унга Саидносир М и р ­
жалил ўғлига фарзанд, Ойбекка эса турмуш ўртоғи бўлиш 
бахтини ҳадя этди.
Зарифа опа бир кам қ и р к йил давомида улуғ ёзувчи- 
нинг рафиқаси сифатида унинг хонадонида севги ва бахт 
чироғини ёқиб келди; не-не асарларининг ёзилишига илҳом 
берди; Ойбек душманлар хур уж и туфайли тилдан маҳрум 
бўлиб, қўли ёзолмай қолганда, ун и н г бийрон тили ва чақ- 
кон қўли бўлди. Вафотидан кейин эса адибнинг адабий 
меросини тўплаб, тўла нашр этиш ва Ойбек уй-музейини 
барпо қилиш га раҳбарлик қилди.
Зарифа опа учун О йбек билан боғлиқ барча юмушлар 
бирламчи аҳамиятга молик эди. Л еки н у бу юмушларни 
аъло даражада бажариш билан баравар кимёгар сифатида 
ҳам меҳнат қилиб чарчамади. У 1930 йилдан ум рининг 
охирига қадар Тошкент Қиш лоқ хўж алик институти (ҳозирги 
Аграр университети)да аввал ассистент, кейин доцент, 1945 
йилдан бошлаб эса кафедра мудири лавозимида узлуксиз