Shamollatish tizimini loyihalashtirish bosqichida va foydalanishda

---

319 
Shamollatish tizimini loyihalashtirish bosqichida va foydalanishda 
yong‘inga qarshi talablarga rioya qilinishining nazorati normativ hujjat asosida 
amalga oshiriladi. Normativ hujjatda tekshirilayotgan obyektning shamollatish 
tizimining yong‘in xavfsizligini ta’minlash bо‘yicha texnikaviy va tashkiliy 
yechimlari keltiriladi. 
Texnologik, elektrotexnik va qurilish qismlari va xonalarning toifalari, 
ishlab chiqarishda chiqariladigan portlovchi bug‘lar, gazlar va changlar, 
kо‘chiriladigan aralashmalar guruhi, binoning yong‘inga chidamlilik darajasi, 
tо‘suvchi konstruksiyalarda texnologik tirqishlarning mavjudligi о‘rganilgandan 
sо‘ng shamollatish tizimini nazorat qilish amalga oshiriladi.
Shamollatish tizimini о‘rganishda qabul qilingan tizim turi, alohida va 
umumiy tizimlar mavjudligi, havo sо‘ruvchi, havo oluvchi qurilmalar va 
shamollatish jihozlari, havo о‘tkazgich va kollektorlar uchun materiallarning turi, 
A va B toifadagi xonalarga xizmat qiluvchi shamollatish jihozining bajarilishi 
aniqlanadi
. 
Shamollatish va havoni konditsiyalash tizimlarining yong‘in va portlash 
xavfsizligi talablariga muvofiqligini tekshirishni tartibli va tо‘liq ta’minlash uchun 
savollar rо‘yxati tuziladi. 
5.9. Elektr jihozlariga qo‘yiladigan yong‘in xavfsizligi talablari 
Elektr uskunalari Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori bilan tasdiqlangan 
«Energetika korxonalari uchun yong‘in xavfsizligi qoidalari», «Elektr 
uskunalarining tuzilishi qoidalari», «Iste’molchilar elektr qurilmalarini texnik 
ekspluatatsiya qilish qoidalari», «Iste’molchilar elektr qurilmalarini ekspluatatsiya 
qilishda texnika xavfsizligi qoidalari», «O‘zbekiston elektr stansiyalari va 
tarmoqlarini texnik ekspluatatsiya qilish qoidalari» va boshqa normativ hujjatlar 
talablariga muvofiq o‘rnatilishi va foydalanilishi kerak. 
Qisqa tutashuv
deb - normal ish xolatidagi xar qanday kо‘zda tutilmagan 
kichik qarshilik orqali fazalar orasidagi tutashuvga aytilib, yerga yotqazilgan 

---

320 
neytral tizimda esa - bir yoki bir nechta fazalarni tutashuvining yerga о‘tishidir 
(yoki nol simga).
 
Elektr tormog‘idagi qisqa tutashuv tormoqdagi umumiy qarshilikning tez 
kamayishiga olib keladi (kamayishi darajasi tarmoqdagi qisqa tutashuv 
nuqtasining о‘rniga bog‘liq), bu esa normal holatdagi tokga nisbatan tarmoq 
toklarini oshib ketishiga olib keladi. Bu о‘z navbatida tarmoqdagi kuchlanishni 
kamayishiga olib kelib, bu ayniqsa qisqa tutashuv о‘rnida baland bо‘ladi. 
Qisqa tutashuvning oddiy uslubi bо‘lib, uch fazali qisqa tutashuv, ya’ni bir 
vaqtning о‘zida hamma uchta fazani bir nuqtada tutashuviga aytiladi. Bu simmetrik 
bо‘lib hisoblanib, hamma fazalar bir xil bо‘lmagan qisqa tutashuvga quyidagilar 
kiradi: ikki fazali; bir fazali yerga ulanish; ikki-fazali yerga ulanish.