Shamollatish tizimini loyihalashtirish bosqichida va foydalanishda

Katta о‘tish qarshiligi
- deb shunday qarshilikka aytiladiki, unda tok bir 
sim yuzasidan ikkinchi simga yoki simni qandaydir apparatga ulash joylarida, 
apparatlarning kontakt qismlarida hosil bо‘lgan qarshilikka aytiladi.
Yuklamali tok о‘tganda bunday joylarda vaqt birligi ichida issiqlik ajralib 
chiqadi, issiqlikni qiymati tokning kvadratiga va о‘tish kontakti bо‘lgan joy 
qarshiligiga tо‘g‘ri proporsional.
Agar qizigan kontaktlar yonadigan materialga tegsa, unda yong‘in chiqish 
mumkin, portlash xavfi bor tizim bо‘lsa uchqun oqibatida portlash sodir bо‘lishi 
mumkin. Shuning uchun ham о‘tish qarshiliga bо‘lgan joylarni aniqlash qiyin, 
himoya apparatlari ham tarmoq va qurilma uchun bо‘lsada, lekin yong‘in hosil 
bо‘lishini ogohlantira olmaydi, chunki zanjirda tok о‘tmaydi, о‘tish qarshiligi 
bо‘lgan joyda qizish qarshilik oshganligi tufayli hosil bо‘ladi.
Kontaktlardagi о‘tish qarshiligining qiymati materialning turiga, geometrik 
formadan va о‘lchamlaridan kontakt yuzasining ishlov berish darajasidan, 
kontaktlarning bosim kuchiga va oksidlanish darajasidan olinadi. Ayniqsa, 
oksidlanish intensiv ravishda nam muhitda tezroq amalga oshadi, shuning 
kimyoviy faol muhitda va kontaktlarda 70-75
0
S dan yuqori qizishida о‘tadi. 
Katta о‘tish qarshiligining kelib chiqishiga asosan: ulash (kontakt) 
joylarining mustahkam bajarilmaganligi; ulash (kontakt) joylarining atrof muhit 
ta’sirida zanglashi va qurum bosishi; kuyishi; ulash (kontakt) joylari 
materiallarining tо‘g‘ri tanlanmaganligi (oksidlanishi) va shunga о‘xshashlar sabab 
bо‘ladi. 

---

325 
65
-
rasm
.
Elektr qurilmalarining ulash (kontakt) joylari mustahkam 
bajarilmaganligi. 
Katta о‘tish qarshiligining oldini olish
uchun uchun sim va kabellarni 
ulash joylarini, apparatlarni kontakt qismlarini mustahkamligini (boltli, 
kavsharlash, payvandlash, presslash, qisqichlar orqali) ta’minlash; zang, qurum 
bosgan kontaktlarni tozalash; alyumin va mis tolali simlarni ulashda maxsus 
qisqichlar qо‘llash; mis, latun, bronzadan bо‘lgan kontaktlarni oksidlanishdan 
saqlash uchun ularning ustki qismi yupqa simob, kumush bilan qoplash; sim 
tolalarini ulash joylarini atrof muhit ta’siridan himoyalash uchun izolyatsiyalash; 
kuygan kontaktlarni almashtirish va h.z. Bundan tashqari ekspluatatsiya qilish 
jarayonida ulangan joylarni (kontaktlarni) doimiy nazorati qilib turish lozim.
Bundan tashqari nosoz yoki qo‘lbola elektr qurilmalaridan foydalanish 
(isitish, qaynatish) elektr moslamalarini nazoratsiz qoldirish, vaqtinchalik tortilgan 
elektr simlaridan foydalanish, insonlarni bilar-bilmas elektr qurilmalariga xizmat 
ko‘rsatishi (ta’mirlash, o‘rnatish va ishlatish), himoya apparatlari o‘rnida 
(saqlagichlarda) har xil yasama yoki vaqtinchalik simchalarni "juchok" qo‘llash, 
profilaktika va sinov ishlarini vaqtida o‘tkazmaslik oqibatida ko‘plab yong‘inlar 
elektr moslamalaridan kelib chiqmoqda. 

---

326