Shamollatish tizimini loyihalashtirish bosqichida va foydalanishda

66-rasm.Elektr qurilmalaridan yong‘in chiqishi 
Ushbu holatlarning, ya’ni elektr qurilmalaridan yong‘in chiqishini va undan 
kelib chiqadigan xavfli oqibatlarni oldini olish uchun bir qancha profilaktik 
ishlarni olib borish zarur. 
Elektr tarmog‘iga ulangan elektr qurilmalari va jihozlarini qarovsiz 
qoldirishga yo‘l qo‘yilmaydi (foydalanish hujjatlarida ularni nazoratsiz ishlashiga 
ruxsat etiladigan qurilmalar bundan mustasno).
Elektr qurilmalarida avariya, ya’ni qisqa tutashuv, ortiqcha yuklanish 
holatlariga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Elektr 
moslamalarini 
himoyalovchi 
qurilmalari 
(apparatlari). 
Kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan elektr moslamalarida va tarmoqlarning 
zanjirlarida himoyalovchi qurilmalar (apparatlar) qisqa tutashuv toklarining ta’sir 
etish vaqtini cheklash va ortiqcha yuklanishdan, ya’ni shu hodisalarning xavfli 
oqibatlarini oldini olish uchun mo‘ljallangan. Bundan tashqari elektr tarmoqlarini, 
elektr mashinalarini va qurilmalarini avariya holatidan (QT; ortiqcha yuklanish) 
elektr moslamalarini va insonlar xavfsizligini ta’minlash uchun xizmat qiladi. 
Lekin shu apparatlarning noto‘g‘ri montaj qilinganda yoki noto‘g‘ri ishlatilganda 
ularning o‘zi avariyaga sabab bo‘lishi, yong‘in va portlashlarni keltirib chiqarishi 
mumkin. Chunki ularning ishlash vaqtida qizishi, elektr uchquni, elektr yoyi va 
shunga o‘xshashlar sodir bo‘lishi mumkin. 

---

327 
Eng ko‘p ishlatiladigan himoya qurilmalari (apparatlari) bo‘lib eriydigan 
saqlagichlar (plavkie predoxraniteli) va ochiq havoda o‘rnatiladigan avtomat 
o‘chirgichlar va issiqlik releli magnit ishga tushirgichlar hisoblanadi. 
Saqlagichlar.
Elektr zanjirida qisqa tutashuv yoki ortiqcha yuklanish yuzaga 
kelganda, uni avtomatik ravishda bir marta uzish uchun xizmat qiladigan apparat 
saqlagich deb ataladi. Saqlagichlar asosiy elementlar asos, eruvchan quyma 
(plavkaya vstavka), kontakt va yoy 

67-rasm. Turli saqlagichlarning ko‘rinishi
o‘ndiruvchi qurilma yoki yoy so‘ndiruvchi muhitdan iborat bo‘ladi. Eruvchi 
quymaning asosiy qismi eruvchi element hisoblanadi. Eruvchi quyma o‘z 
vazifasini o‘taganidan so‘ng uni almashtirish lozim. 
Avtomatik havoli o‘chirgichlar (avtomatlar) elektr zanjirlarini va elektr 
moslamalarini ulash va uzish uchun hamda ularni ortiqcha yuklanish, qisqa 
tutashuv hodisalari sodir bo‘lganda, kuchlanish yo‘qolganda yoki belgilangan 
normadan pasayganda va shunga o‘xshash avariya, nosozliklar vaqtida avtomatik 
ravishda elektr tarmog‘idan o‘chirishga mo‘ljallangan. Shuning uchun ular 
aksariyat hollarda portlash va yonish xavfi bo‘lgan ishlab chiqarish jabhalarida 
ishlatiladi. 
Issiqlik relelari
odatda elektrodvigatellarni uzoq muddatli ish rejimi (ishlash 
davriy vaqti 30 daqiqadan kam emas) natijasida qizishidan himoyalash uchun 
qo‘llaniladi. 

---

328