Шахобиддинова Мухаббат ш “И”

2. TA’LIM MAZMUNINI BELGILOVCHI KO‘RSATKICHLAR 
1. Ona tili 
Boshlang‘ich ta’limda ona tili ta’limi mazmunining negizi quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi: 
– gap va nutq, nutq tovushlari, ona tilining fonetik tizimi (fonetik tahlil – unli 
va undosh tovushlar, jarangli va jarangsiz undoshlar), tovushlar va harflar, alifbo, 
bosh va kichik harflar, tutuq belgisi; 
– bo‘g‘in va bo‘g‘in tuzilishi, so‘zlarni bo‘g‘inlab ko‘chirish;
– so‘z va so‘z ma’nolari (lug‘aviy tahlil – bir ma’noli so‘zlar, qarama-qarshi 
ma’noli so‘zlar, ko‘p ma’noli so‘zlar); 
– so‘z tarkibi: o‘zak va qo‘shimcha (turlovchi va yasovchi), o‘zaklarda tovush 
o‘zgarishi, bir necha shakldagi qo‘shimchalar (o‘zak va qo‘shimchalar imlosi); 
– so‘z – nomlash mazmuniga ko‘ra guruhlash: predmetlar nomini bildiruvchi 
so‘zlar, predmetlarning harakatini, belgisini, sanog‘ini bildiruvchi so‘zlar, 
predmetga ishorani ifodalovchi so‘zlar (shaxsga nisbatan – kishilik olmoshi); 
– gap, gapning fikr bildirish maqsadiga ko‘ra turlari (darak, so‘roq, buyruq va 
his-hayajonni bildiruvchi gaplar), gapda tinish belgilarining ishlatilishi (nuqta, 
so‘roq, undov va h.k.), yozma nutqda ishlatiladigan muhim (ayrim) belgilar : 
vergul, qavs, ikki nuqta, ko‘p nuqta; 
– gapning tuzilishi: gapning asosiy mazmunini bildiruvchi bo‘laklar (ega va 
kesim), asosiy mazmunini to‘ldiruvchi bo‘laklar (ikkinchi darajali bo‘laklar – 
ularning turi va nomlaridan mustasno); 
– gapda so‘zlarning o‘zaro bog‘lanishi, so‘zlar birikmasi (ega va kesim 
munosabatidan mustasno), gapning uyushiq bo‘laklari, ularning o‘zaro bog‘lanishi 
(ohang, bog‘lovchi so‘z yordamida); 
– gap va matn, matnning tuzilishi: mavzu, voqea tafsiloti, asosiy fikr bayoni, 
xulosa chiqarish, reja tuzish, sarlavha, xatboshi, dialog, monolog gaplar, bayon, 
kichik insho, og‘zaki, yozma ijodiyot; 
– xabar, xat, maqola, tabriknoma, taklifnoma, e’lon yozish, ro‘yxat tuzish; 
– alifbe davrida kitob bilan ishlash ko‘nikmasini hosil qilish; 

---

16 
– so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilish;
– bo‘g‘inlab o‘qishdan ongli, sidirg‘asiga, tez, to‘g‘ri, ravon va ifodali 
o‘qishga erishish; 
– kichik hajmli bir necha she’rni yod olish; 
– 2-3- sinflarda yozuvchilarning ismi-sharifi, asarlarining nomlari haqida 
to‘laroq tushuncha hosil qilish; 
– badiiy asarlarni sharhli, ijodiy va ifodali o‘qish; 
– asar syujeti voqealari o‘rtasidagi bog‘lanishni, qahramonlarning fe’l-
atvorlarini aniqlash, qiyosiy tavsiflash; 
– o‘qigan asarlari yuzasidan o‘z fikr-mulohazalarini og‘zaki va yozma tarzda 
izchil ifodalash; 
– so‘z boyligini oshira borish va nutqida faol qo‘llash; 
– 4- sinfda o‘qigan asarlari yuzasidan mustaqil reja tuzish; 
– badiiy asarlarni estetik tahlil qilish; 
– o‘qigan asarlari yuzasidan savol-topshiriqlar tuzish;
– nasriy asar mazmunini to‘liq, qisqartirib, shaxsini o‘zgartirib hikoyalash; 
– badiiy asarlarni o‘zaro qiyoslab, tegishli xulosalar chiqarish.