Shaharsozuk tarixi

Toshkent. Markaz-7 mikrarayoni
(Ukraina) maketi,
1966-y. Arxitektorlar
L. Gusayev, 1. Dikareva.
64

---

Birinchi may) ko‘chasi yoqalab joylashib, ular markaziy shohrohlardan 
biri — Mustaqillik (sobiq Pushkin) ko‘chasiga olib boruvchi o ‘ziga xos 
«darvoza»ni vujudga keltiradi.
Har bir uyning ancha uzun bo‘lishi (250 m.) bir maromdagi yirik 
almashuvlar bilan majmuaning hajm-kenglik yechimini yuzaga keltiigan. 
Rejada egma shaklga ega bu uylar plastikasining boyligi va arxitekturaviy 
ishlovi, rejalashtiriUshining qulayligi va yaxshi o‘ylab joylashtirilganligi 
bilan ajralib turadi; barcha yo‘lakIar ham da qo‘shimcha xonalar 
shohroh tomonga qaratib qurilgan; yashash xonalari va balkonlar esa 
mahalla ichkarisiga qaragan.
0 ‘rta Osiyo turar-joyining tarkibiy qismi bo‘lmish balkonlar ayni 
vaqtda quyosh to ‘sqich vositasi va yilning issiq fasllarida oila turadigan 
qo'shimcha xona bo'lib xizmat qiladi.
Oshxona va balkon bilan bevosita bog‘liq umumiy turar-joy xonasi 
xonadonga kiraverishda joylashgan. Sanitariya tarmog‘i bilan guruh- 
lashgan yotoqxonalar xonadon to ‘rida joylashgan. Uylaming bunday 
rejalashtirilishi, shuningdek quyoshqaytargich talablari ma’lum darajada 
devorlaming tashqi ko‘rinishini belgilab bergan.
Birinchi qavatlarda joylashgan savdo va maishiy xizmat muassasalari
— «Bolalar dunyosi» do‘koni, qahvaxona, omonat kassa va hokazolar 
mikrorayonlar qiyofasini ancha boyitadi. Mustaqillik (sobiq Pushkin) 
ko‘chasidagi M -l mikrorayon tarkibiga kiruvchi uchta to ‘qqiz qavath
Toshkent M -l va M -2 turar-joy mikrorayonlar loyibasi 1967-y.
Arxitektorlar V. Ginzburg Yu. Raninskiy, A. Recbegov (Masproyekt-l).
5 - T - 3 1 - 3
65

---

bino yetakchi o ‘rin tutadi. U lar 
yagona poydevor bilan birlash- 
tirilgan va shohroh miqyosiga ta ’sir 
ko‘rsatadi. Uylarning bunday joyla­
shuvi shahaming turli nuqtalaridan 
yaxshi ko‘rinib turuvchi markaziy 
qismining umumiy qiyofasini bel- 
gilab bcrgan.
Turli q av atli, o ‘lch am li va 
qiyofali uylarning birikuvi mual- 
liflarga mikrotumanning qiziqarli 
istiqbollarini yaratishga imkon tug‘- 
dirdi. Mazkur mikrotumanlar qu­
rilishi quruvchilar ishi sifatining 
yaxshiligi bilan ajralib turadi, deyar­
li barcha yashil butalar saqlanib qolgan.
Toshkent markazining zilziladan keyin yuzaga kelgan turar-joy 
majmualari tahlillari turar-joy m uhiti sifatida katta o ‘zgarish ro ‘y 
berganidan dalolatdir. Markazning yangi turar-joy mavzelari xilma-xil 
va qiziqarli, turli rejaviy kesma bo‘yicha — erkin, ko‘ndalang, chidamli 
tarzda qurilgan.
Toshkent markaziy tum ani g‘arbiy qismida joylashgan M -2 6 , 
M —27 mikrorayonlari (arxitektorlar G. Korobsev, I. Koptelova, S. 
Odilov va boshq.) qiyofasi qiziqarli, ulaming qurilishi Talabalar shahar- 
chasini shahar markazi bilan bog'lovchi tuzilmaviy shohroh (shimoli- 
g‘arbiy «nur») — Beruniy shohroxini vujudga keltirgan.
Bu mikrorayonlar yirik panelli ikki, to ‘rt va to ‘qqiz qavatli uylar- 
dan tashkil topib, ularda jimjimador panjaralar ko'rinishidagi industrial 
stasionar quyoshqaytaig‘ichdan keng foydalanilgan, panjaralar guldor 
bezak, shuningdek Abu Rayhon Beruniy ilmiy ishlari mavzusidagi yirik 
sopol suvratlar hosil qilgan.
M azkur hudud uchun a n ’anaviy «mahalla» tizimiga xos aholi 
demografik tuzilmasi va oilaviy tarkibini, an’anaviy turmush tarzini 
har tomonlama hisobga olishga asoslangan arxitekturaviy-rejaviy tash- 
killashtirish mikrorayonlaming o ‘ziga xos sifati bo‘lib qoldi. Bu xususiyat 
mahalla aholisining qator faoliyatlari umumlashmasini saqlab qolishga 
intilishdan iborat.
Shunga muvofiq mikrorayonlami rejalashtirish 2—3 ming nafar 
aholiga m o‘ljallangan qator turar-joy hosilalarini o ‘zida namoyon etadi.